Ερευνητικό προφίλ
Είμαι βιολόγος πεδίου, με εξειδίκευση στην ταξινόμηση και οικολογία ενός ευρέος φάσματος ζωικών ομάδων (ορθόπτερα, πεταλούδες, οδοντόγναθα, αμφίβια, ερπετά, πτηνά, θηλαστικά). Δημιουργώ πρωτογενείς βάσεις δεδομένων βιοποικιλότητας, με ιδιαίτερη έμφαση στα ορεινά Μεσογειακά οικοσυστήματα.
Η διεθνής συνεργασία, η ανεξαρτησία, το οικολογικό εύρος και η σταθερή εστίαση στην παροχή λύσεων σε μεγάλα προβλήματα διατήρησης είναι τα τέσσερα σημεία που χαρακτηρίζουν το ερευνητικό μου προφίλ.
Τα τελευταία ερευνητικά έργα του Εργαστηρίου μου χειρίστηκαν το βιώσιμο χωροταξικό σχεδιασμό των αιολικών πάρκων χωρίς να υπονομεύονται οι στόχοι βιοποικιλότητας, την οριοθέτηση των περιοχών χωρίς δρόμους, ως παρθένων τοπίων υψηλής οικολογικής και αισθητικής αξίας που πρέπει να θεσμοθετηθούν ως αδιατάρακτα φυσικά τοπία, καθώς και την προστασία ενδημικών, απειλούμενων ή προστατευόμενων ειδών εντόμων (ορθόπτερα και πεταλούδες) στα βουνά της Ελλάδας.
Κοινωνικό προφίλ
Πιστεύω ότι η διατήρηση της βιοποικιλότητας και η οικολογική δικαιοσύνη είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις του αιώνα μας. Η επιστήμη μπορεί να δώσει πραγματικές απαντήσεις στην εποχή της κρίσης της βιοποικιλότητας. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να κάνουμε επιστήμη χωρίς εφαρμογή και το αντίστροφο.
Για το λόγο αυτό, δραστηριοποιούμαι ως βιολόγος διατήρησης, προσπαθώντας να εφαρμόσω τα επιστημονικά ευρήματα στην πράξη και να γεφυρώσω το χάσμα μεταξύ της τοπικής και της διεθνούς περιβαλλοντικής πολιτικής. Είμαι μέλος σε πολλές διεθνείς και εθνικές επιστημονικές εταιρείες και ΜΚΟ, έχοντας επίσης προεδρεύσει της Εκπαιδευτικής Επιτροπής της διεθνούς επιστημονικής εταιρείας SCB-Europe και έχοντας οργανώσει το πρώτο διεθνές θερινό σχολείο για τη βιολογία διατήρησης στην Ευρώπη για πέντε χρόνια.
Είμαι μαζί με τον Χαρητάκη και έχουμε μια υπέροχη κόρη, τη Μυρτώ. Αν δεν ήμουν επιστήμονας, θα ήμουν μουσικός ή συγγραφέας μυθιστορημάτων και παραμυθιών…. Ποιος ξέρει, ίσως αυτά τα όνειρα να γίνουν πραγματικότητα μια μέρα…
Ερευνητικά ενδιαφέροντα
Διατήρηση της βιοποικιλότητας: Διατήρηση της βιοποικιλότητας: Δείκτες, μέθοδοι σχεδιασμού προστατευόμενων περιοχών, πρότυπα και χαρτογράφηση της βιοποικιλότητας, βιοποικιλότητα και κλιματική αλλαγή, επιπτώσεις των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στη βιοποικιλότητα.
Οικολογία βιοκοινοτήτων: Πρότυπα ποικιλότητας, οικολογική δομή, καταλληλότητα ενδιαιτημάτων και διαχείριση με σκοπό τη διατήρηση των βιοκοινοτήτων της χερσαίας πανίδας: ορθόπτερα, πεταλούδες, οδοντόγναθα, ερπετοπανίδα, πουλιά και θηλαστικά.
Βιολογία διατήρησης: Διατήρηση απειλούμενων ειδών, διαχείριση προστατευόμενων περιοχών, χωροταξικός σχεδιασμός αιολικών πάρκων, περιοχές χωρίς δρόμους και παρθένες περιοχές
Περιβαλλοντική πολιτική: Σύνδεση επιστήμης-πολιτικής, εφαρμογή του δικτύου Natura 2000, θεσμοθέτηση περιοχών άνευ δρόμων, αειφορική θήρα (κοινωνική έρευνα).
Milestones & Education
Ερευνητικά προγράμματα
2023
2023: DEMO-Πρότυπα κατανομής και οικολογία τριών ενδημικών και κινδυνευόντων ειδών Ορθοπτέρων των βουνών της Ελλάδας
Goal: DEMO aims at building the ecological knowledge base needed for assessing the conservation status of three steno-endemic and globally threatened high-altitude Orthoptera species of Greece of the genus Parnassiana: P. parnassica (CR), P. tymphrestos (EN) and P. coracis (VU). The project covers their global distribution area and attempts to solve the taxonomic problem of P. coracis vs P. tymphrestos in genetic terms, map the global distribution of the species, investigate the species' habitat requirements, assess the species population status, assess pressures and threats for the species and create the knowledge base for the conservation management of the species. Περίοδος: 2023-2024. Χρηματοδότηση: Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΟΦΥΠΕΚΑ). Συντονιστής: BCL. *Διάκριση: το έργο ήταν πρώτο στην εθνική κατάταξη αξιολόγησης υπό της ανοιχτής πρόσκλησης ΕΛΙΔΕΚ N51255 4/7/2022
2023: PhD excellence grant-A. Stefanidis
Τίτλος PhD: Οικολογία και διατήρηση των ορεινών βιοκοινοτήτων των Ορθοπτέρων, με έμφαση στα ενδημικά και απειλούμενα είδη (Ελλάδα). Period: 2023-2026. PhD excellence grant by HFRI-Hellenic Foundation for Research and Innovation. BCL - University of Ioannina. Role: Coordinator & PhD supervisor.
2023: PhD excellence grant-K.Papakostas
Τίτλος PhD: Οικολογία και διατήρηση του Βαλκανικού αγριόγιδου (Rupicapra rupicapra balcanica) στην Ελλάδα. Period: 2023-2026. PhD excellence grant by HFRI-Hellenic Foundation for Research and Innovation. BCL - University of Ioannina. Role: Coordinator & PhD supervisor.
2023: MEIOSIS- Monitoring and assessing the conservation status of the species Chorthippus lacustrisis. Post-doc excellence grant to K. Zografou
Goal: Predict the ecological traits that make butterflies adaptable to climate change. More info in the project website here. Period: 2023-2025. Post-doc excellence grant to Dr.Δρ. Ντίνα Ζωγράφου as the Principal Investigator by HFRI-Hellenic Foundation for Research and Innovation. BCL - University of Ioannina. Role: Coordinator
2023
2023: LAC2-Monitoring and assessing the conservation status of the species Chorthippus lacustris
Περιγραφή: Μελέτη των οικολογικών απαιτήσεων της χορεύτριας ακρίδας της Ηπείρου (critically endangered and endemic species) and proposal of management measures to restore its populations and improve its conservation status in Epirus area (GR2120001,GR2120002, GR2120003, GR2120006,). LAC2 project complements LAC project, covering the global distribution area of the species. Period: 2023. Funding: NECCA-National Environmental and Climate Change Agency. BCL - University of Ioannina. Role: Coordinator
2021: NATLAND- Undisturbed natural areas of Greece (SEBI 13).
Περιγραφή: Χαρτογράφηση των Περιοχών Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) της Ελλάδας (πάνω από 1 τ.χλμ.) και διάθεση στην ελληνική κυβέρνηση και κοινωνία μιας ανοιχτής χωρική βάσης δεδομένων των ΠΑΔ, συμπεριλαμβανομένων ολόκληρων νησιών, ως εργαλείο οριοθέτησης και προστασίας αυτών των περιοχών υψηλής φυσικότητας, οικολογικής και αισθητικής αξίας. Το έργο καταλήγει σε προτάσεις για την ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων του στις εθνικές και διεθνείς περιβαλλοντικές πολιτικές για την ελαχιστοποίηση του κατακερματισμού και της αλλαγής χρήσης γης, στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη. Αποτελεί συνέχεια του προγράμματος ROADLESS. Περίοδος: 2021-2022. Χρηματοδότηση: Πράσινο Ταμείο Ανάδοχος: BCL - Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Role: Coordinator. More info εδώ
2021: OITI- Investigating the endemic and threatened entomofauna in Oiti and Tymphristos.
Περιγραφή: Μελέτη της κατανομή και των οικολογικών απαιτήσεων δεκατεσσάρων σημαντικών ειδών ορθοπτέρων στα βουνά της Οίτης και του Τυμφρηστού και πρόταση μέτρων διατήρησης για δύο είδη που είναι ενδημικά και απειλούμενα (EN) - Parnassiana tymphrestos και Oropodisma tymphrestosi. Περίοδος: 2021-2022. Χρηματοδότηση: Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Οίτης, κοιλάδας Σπερχειού και Μαλιακού Κόλπου (ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΑ). Ανάδοχος: BCL - Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. [Photo. O tymphrestosi σε αναπαραγωγή]
2021:ALEXANOR- Improving the conservation status of the species Papilio alexanor in Parnassos.
Περιγραφή: Μελέτη της κατανομής και των οικολογικών απαιτήσεων της προστατευόμενης πεταλούδας Papilio alexanor σε δύο περιοχές του δικτύου Natura 2000 (Όρη Παρνασσός και Γκιώνα) και πρόταση διαχειριστικών μέτρων για τη βελτίωση της πληθυσμιακής της κατάστασης και του βαθμού διατήρησής της. Περίοδος: 2021-2022. Χρηματοδότηση: Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Παρνασσού (ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΑ). Ανάδοχος: BCL - Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ρόλος: Συντονίστρια.
2021: PARNO-Improving the knowledge of Parnassos’ endemic and threatened entomofauna.
Goal: Study of the distribution and ecological requirements of eleven important grasshopper species στον Εθνικό Δρυμό Παρνασσού και πρόταση μέτρων διατήρησης για τέσσερα ενδημικά και απειλούμενα είδη: Parnassiana parnassica (CR), Oropodisma parnassica (EN), Stenobothrus graecus (EN), Glyphanus obtusus (EN). Περίοδος: 2021-2022. Χρηματοδότηση: Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Παρνασσού (ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΑ). Ανάδοχος: BCL - Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ρόλος: Συντονίστρια. [Φωτο Glyphanus obtusus]
2021: LAC-Conservation management of the endemic species Chorthippus lacustris
Goal: Study of the ecological requirements of the Epirus dancing grasshopper (critically endangered and endemic species) and action plan to restore its populations and improve its conservation status in the basin of Pamvotis Lake. Conservation actions will be implemented and their efficiency will be assessed through monitoring in collaboration with the Management Agency of Pamvotis Lake staff. Period: 2021-2023. Χρηματοδότηση: Φορέας Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας (ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΑ). BCL - University of Ioannina. Role: Coordinator. [Photo male Epirus dancing grasshopper]
2021
2021: PINS-Monitoring and improving the knowledge of the endemic and threatened entomofauna in the area of the Management Agency of Lake Pamvotis
Περιγραφή: Μελέτη της κατανομής και των οικολογικών απαιτήσεων σημαντικών ειδών εντόμων στα όρη Μιτσικέλι και Νεμέρτσικα και στην ευρύτερη περιοχή (Ιωάννινα, Πωγώνι). Περιλαμβάνει την πεταλούδα Ephydrias aurinia, τον ενδημικό γρύλο του σπηλαίου Περάματος Dolichopoda graeca, το είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος διατήρησης Paracaloptenus caloptenoides και το ενδημικό και απειλούμενο είδος Pryonotropis willemsorum. Η μελέτη καταλήγει σε μια χωρική βάση δεδομένων και δεδομένα για τις οικολογικές απαιτήσεις των ειδών και με συγκεκριμένες προτάσεις μέτρων διατήρησης, όπου είναι εφικτό. Period: 2021-2023. Χρηματοδότηση: Φορέας Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας (ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΑ). Ανάδοχος: BCL - Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Role: Coordinator. [Photo Dolichopoda graeca].
2020
2020: WIND: Windfarms and Sustainable Development Goals: optimal approach for fragmentation and land use change
Περιγραφή: Στόχος του έργου ήταν η σύγκλιση των πολιτικών για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα,στον τομέα της ανάπτυξης αιολικών πάρκων. Το έργο WIND παρήγαγε ένα βιώσιμο σενάριο χωροθέτησης των αιολικών πάρκων, ελαχιστοποιώντας το κόστος για τη βιοποικιλότητα και τα φυσικά τοπία, με παράλληλη επίτευξη του κλιματικού στόχου παραγωγής ενέργειας από τα αιολικά πάρκα για το 2030 και στο μέλλον. Παράλληλα εκτίμησε την παρούσα κατάσταση ως προς το επενδυτικό ενδιαφέρον, τα οφέλη για τη βιοποικιλότητα του βιώσιμου σεναρίου. Η έρευνα συνεχίζεται για την εκτίμηση της αύξησης των τεχνητών επιφανειών από την εγκατάσταση ανεμογεννητριών. Περίοδος: 2020-2021. Χρηματοδότηση: Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης. Ανάδοχος: BCL - Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ρόλος: Συντονίστρια. Περισσότερες πληροφορίες εδώ
2019
BUTALL- Πεταλούδες της Ελλάδας: Συνδέοντας την επιστήμη με την κοινωνία
Περιγραφή: Σύνδεση της επιστήμης με την κοινωνία, με επίκεντρο τις πεταλούδες, προς αμοιβαίο όφελος των ίδιων των πολιτών, της επιστήμης και της Ελληνικής Πολιτείας. Τα έργο θέτει τον πρώτο μεθοδολογικό οδηγό και παρέχει τα μέσα για τη δημιουργία του πρώτου εθνικού προγράμματος επιστήμης των πολιτών για την καταγραφή και την παρακολούθηση των πεταλούδων στην Ελλάδα.
Περίοδος: 2019-2020. Χρηματοδότηση: Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης. Ανάδοχος: BCL - Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ρόλος: Συντονίστρια. Περισσότερες πληροφορίες εδώ
ROADLESS Περιοχές άνευ δρόμων και βιώσιμη ανάπτυξη στην Ελλάδα
Goal: Contribution to tackling the problem of fragmentation of the landscape and natural ecosystems from new road networks. The project mapped the roadless areas of 50 sqkm in Greece, and produced papers, policy briefs, video, and an online spatial database of roadless areas. It suggested a European legislation on τη διατήρηση των τελευταίων ΠΑΔ ως περιοχών άγριας φύσης όπου θα έπρεπε να απαγορευθούν οι νέοι δρόμοι και η επέκταση τεχνητής γης. Ο κοινωνικός αντίκτυπος του έργου ήταν μεγάλος, και τα αποτελέσματα του ROADLESS συζητήθηκαν σε επίκαιρες ερωτήσεις στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε στο COP26 (Νοέμβριος 2021) την πρόθεση της κυβέρνησης να διατηρήσει τις τελευταίες μεγάλες άγριες περιοχές στην Ελλάδα με την ονομασία «απάτητα βουνά». Το έργο ROADLESS συνεχίζεται μέσω του έργου NATLAND.
Περίοδος: 2019-2020. Χρηματοδότηση: Πράσινο Ταμείο Ανάδοχος: BCL - Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ρόλος: Συντονίστρια. Περισσότερες πληροφορίες εδώ
AOOS – Συνεισφορά στη γνώση επί της βιοποικιλότητας στη λεκάνη απορροής του Αώου
Περιγραφή: Η παραγωγή μιας γεωαναφερόμενης βάσης δεδομένων για την κατανομή των ειδών στη λεκάνη απορροής του ποταμού Αώου, ενός από τους τελευταίους μη κατακερματισμένους ποταμούς ελεύθερης ροής στην Ευρώπη, με ιδιαίτερη εστίαση στο τμήμα της περιοχής που δεν τελεί υπό καθεστώς προστασίας. Το έργο αξιολόγησε διαφορετικά ενδιαιτήματα της λεκάνης απορροής του Αώου ως προς την οικολογική τους αξία για τα είδη που μελετήθηκαν, καθώς και τις πιθανές πιέσεις και απειλές σε αυτά. Οι ζωικές ομάδες περιλάμβαναν μεγάλα θηλαστικά, τη βίδρα και τα οδοντόγναθα.Το έργο πρότεινε τη δημιουργία ενός διασυνοριακού εθνικού πάρκου του Αώου μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας.
Περίοδος: 2019. Funding: Pindos Perivallontiki (NGO) (Funds from Euronatur). Ανάδοχος: BCL - Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ρόλος: Συντονίστρια. Δείτε την αναφορά εδώ
2018
COEXIST -Σύγκρουση κτηνοτροφίας-λύκου σε επιλεγμένες περιοχές της Ελλάδας
Περιγραφή: Συμβολή στον μετριασμό της σύγκρουσης κτηνοτροφίας-λύκου στο Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων. Το έργο αξιολογεί και περιγράφει το προφίλ των παραδοσιακών κτηνοτρόφων, καταγράφει τα επίπεδα ζημιών από το λύκο σε κοπάδια βοοειδών, προβάτων και αιγών ως δείκτη αξιολόγησης της έντασης της σύγκρουσης λύκου-ανθρώπου, προσδιορίζει και αξιολογεί τις κύριες μεθόδους πρόληψης ζημιών που υιοθετούνται από τους τοπικούς κτηνοτρόφους, αξιολογεί τα επίπεδα θνησιμότητας σκύλων φύλαξης ζώων λόγω της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων ως μείζον πρόβλημα διατήρησης, και αξιολογεί τα επίπεδα ικανοποίησης των κτηνοτρόφων σχετικά με το εθνικό σύστημα αποζημίωσης.
Period: 2018. Χρηματοδότηση: WWF-Hellas. Ανάδοχος: BCL - Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ρόλος: Συντονίστρια. Περισσότερες πληροφορίες εδώ
2017
SOER- Εθνική έκθεση κατάστασης περιβάλλοντος 2018– φύση/βιοποικιλότητα
Περιγραφή: Αξιολόγηση της περιβαλλοντικής προόδου της Ελλάδας μέσω των δεικτών SEBI στον τομέα της διατήρησης της φύσης. Απόρροια του έργου ήταν η εθνική περιβαλλοντική έκθεση της χώρας, η οποία αξιολογεί την πρόοδο της Ελλάδας στην επίτευξη των στόχων της για τη βιοποικιλότητα, χρησιμοποιώντας το σύστημα των Δεικτών Βιοποικιλότητας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (Streamline Biodiversity Indicators – SEBI).
Period: 2017. Χρηματοδότηση: Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης. Ανάδοχος: BCL - Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ρόλος: Συντονίστρια.Η αναφορά εδώ
Δημοσιεύσεις
Οι δημοσιεύσεις περιλαμβάνουν (α) διεθνείς δημοσιεύσεις, (β) κεφάλαια διεθνών βιβλίων,(γ) δημοσιεύσεις σε πρακτικά συνεδρίων, (δ) βάσεις δεδομένων,, (ε) επιστημονικές αναφορές (ενδεικτικά),. δημοσιευμένες βάσεις δεδομένων, εκλαϊκευμένη επιστήμη (ενδεικτικά) και διδακτικά συγγράμματα. Δίνονται οι σύνδεσμοι πρόσβασης στα pdfs
*: αλληλογραφούσα συγγραφέας.
Δημοσίευση χωρίς Συντελεστή Απήχησης (I.F.)
Βιολογική ομάδα
Ορθόπτερα
Πεταλούδες
Οδοντόγναθα
Μικρά πουλιά
Αμφίβια & Ερπετά
Αρπακτικά πουλιά
Άλλα πουλιά
Οπληφόρα
Μεγάλα σαρκοφάγα
Χλωρίδα και βλάστηση
Πολλά τάξα
Θέμα
Δρόμοι
Αιολικά
Κοινωνική επιστήμη
Διδακτορική διατριβή
Η παρούσα έρευνα συνιστά μια εφαρμοσμένη οικολογική έρευνα με στόχο τη διατήρησης της βιοποικιλότητας, εντασσόμενη στο ευρύτερο πεδίο της επιστήμης της βιολογίας διατήρησης. Έλαβε ως υπόθεση εργασίας την προστατευόμενη περιοχή του δάσους της Δαδιάς, στη ΒΑ Ελλάδα (43.000 εκτάρια). Επιλέχθηκαν έξι διαφορετικές και συμπληρωματικές μεταξύ τους ταξινομικές ομάδες, με διαφορετικές οικολογικές και χωρικές απαιτήσεις, οι οποίες θεωρούνται πως αντιπροσωπεύουν επαρκώς την έννοια της βιοποικιλότητας σε τοπικό επίπεδο: τα ξυλώδη είδη, οι ορχιδέες, τα ορθόπτερα, η υδρόβια ερπετοπανίδα (αμφίβια και νεροχελώνες), η χερσαία ερπετοπανίδα (σαύρες και χερσαίες χελώνες) και τα στρουθιόμορφα πτηνά. Σε ένα πρώτο επίπεδο βασικής οικολογικής ανάλυσης σε επίπεδο βιοκοινότητας, καταγράφηκαν τα είδη και τα πρότυπα κατανομής τους στο χώρο, και μελετήθηκε εις βάθος η οικολογική δομή των άνω βιοκοινοτήτων. Σε ένα επόμενο επίπεδο σύνθεσης όλων των βιοκοινοτήτων για τη διατήρηση και διαχείριση της βιοποικιλότητας, τα άνω δεδομένα αναλύθηκαν στατιστικά ώστε να απαντηθούν δύο καίρια ερωτήματα: (α) η σύγκριση πέντε σεναρίων σχεδιασμού δικτύου προστατευόμενων περιοχών, ώστε να επιλεγεί εκείνη η άριστη μέθοδος η οποία να μεγιστοποιεί τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στη μικρότερη δυνατή επιφάνεια γης, (β) η εξέταση της αξίας κάθε ταξινομικής ομάδας ως βιολογικό δείκτη, ώστε να αναδειχθούν ομάδες-δείκτες για την προστασία των υπολοίπων ταξινομικών ομάδων. Τέλος, η έρευνα κατέληξε στην πρόταση συγκεκριμένων διαχειριστικών μέτρων για την in situ διαχείριση των οικοσυστημάτων και την προστασία της βιοποικιλότητας στην περιοχή μελέτης.
Διεθνείς Δημοσιεύσεις
Filter
Stefanidis, A., Kougioumoutzis, K., Zografou, K., Fotiadis, G., Tzortzakaki, O., Willemse, L., Kati, V. 2024. Mitigating the extinction risk of globally threatened and endemic mountainous Orthoptera species: Parnassiana parnassica and Oropodisma parnassica. Insect Conservation and Diversity, 1–15.
1. Τα είδη ορθόπτερων είναι ευάλωτα στην εξαφάνιση σε παγκόσμια κλίμακα. Η Ελλάδα φιλοξενεί το 35% (380 είδη) της ευρωπαϊκής πανίδας των Ορθόπτερων με υψηλό βαθμό ενδημικών (37%) και απειλούμενων ειδών (37%). 2. Πραγματοποιήσαμε δειγματοληψία σε 46 τετράγωνα (100 m2) για να διερευνήσουμε την κατανομή και τις οικολογικές απαιτήσεις δύο ελληνικών ορεινών ενδημικών ειδών του κόκκινου καταλόγου: Parnassiana parnassica (Ramme, 1926- Orthoptera: Tettigoniidae- Κρισίμως Κινδυνεύον [CR]) και Oropodisma parnassica (Scudder, 1897- Orthoptera: Caelifera- Κινδυνεύον [EN]). Τα είδη είχαν περιορισμένη γεωγραφική εξάπλωση, με δύο απομονωμένους πληθυσμούς που περιορίζονταν σε μεγάλα υψόμετρα (1527-2320 m) στα όρη Παρνασσός και Ελικώνας. 3. Τα μοντέλα κατανομής των ειδών έδειξαν ότι η κλίση επηρέαζε τον κατάλληλο βιότοπό τους, μαζί με τον δείκτη τοπογραφικής θέσης και το ετήσιο εύρος θερμοκρασίας (P. parnassica), και την ποσότητα πράσινης βλάστησης και την εξατμισοδιαπνοή (O. parnassica). 4. Η ανάλυση συνδεσιμότητας έδειξε ότι ο κατάλληλος βιότοπος του P. parnassica αποτελείται από λίγα μεγαλύτερα και καλά συνδεδεμένα κατατμήματα (26 κατατμήματα: μέγεθος (mesh size) 1,57 km2) και ότι ο κατάλληλος βιότοπος του O. parnassica αποτελείται από περισσότερα αλλά μικρότερα και λιγότερο συνδεδεμένα κατατμήματα (56 κατατμήματα: μέγεθος (mesh size 0,3 km2). 5. Τα γενικευμένα γραμμικά μοντέλα έδειξαν ότι η πληθυσμιακή πυκνότητα του P. parnassica επηρεάστηκε αρνητικά από το ύψος της ποώδους βλάστησης και αυτή του O. parnassica επηρεάστηκε θετικά από το υψόμετρο. 6. Τα είδη αντιμετωπίζουν τρεις κύριες άμεσες απειλές: την κατάληψη γης, τις πυρκαγιές και την υπερθέρμανση του πλανήτη, ενώ η βόσκηση των ζώων φαίνεται να έχει θετικό αντίκτυπο και το σκι ουδέτερο αντίκτυπο στους πληθυσμούς τους. 7. Αξιολογήσαμε και τα δύο είδη ως κινδευνεύοντα (EN) σύμφωνα με τα κριτήρια της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) και προτείνεται μια σειρά μέτρων διατήρησης για τη βελτίωση της κατάστασής τους.
Sidiropoulos, L., Whitfield, D.P., Poirazidis, K., Navarrete, E., Vasilakis, D.P., Bounas, A., Kret, E., Kati, V. 2024. Dispersal Ecology of Golden Eagles (Aquila chrysaetos) in Northern Greece: Onset, Ranging, Temporary and Territorial Settlement. Diversity, 16, 580.
Η διασπορά των νεαρών από τη φωλιά είναι μια κρίσιμη διαδικασία για τα αρπακτικά πουλιά με σοβαρές επιπτώσεις στην επιβίωση των ατόμων και τη δημογραφία του πληθυσμού. Στην παρούσα μελέτη αναλύσαμε δεδομένα από 18 χρυσαετούς που παρακολουθήθηκαν με GPS προκειμένου να περιγράψουμε την οικολογία της διασποράς τους στη βόρεια Ελλάδα, όπου το είδος τρέφεται κυρίως με χελώνες. Οι νεαροί αετοί στον πληθυσμό μας ξεκίνησαν τη διασπορά τους 176 ημέρες μετά την πτέρωση, πέρασαν το πρώτο έτος της ανεξαρτησίας τους σχετικά κοντά (40-60 χλμ.) στις γενέθλιες περιοχές τους και παρουσίασαν μια μεταβλητή συμπεριφορά προσωρινής εγκατάστασης. Τα συνολικά μεγέθη των περιοχών διασποράς δεν διέφεραν εποχιακά, αλλά τα μεγέθη των περιοχών προσωρινής εγκατάστασης ήταν σημαντικά μεγαλύτερα το χειμώνα. Τρεις αετοί επέζησαν μέχρι την εδαφική εγκατάσταση και κατέλαβαν περιοχές 20-60 χλμ. από τις περιοχές γέννησής τους. Η εφαρμογή και η τελειοποίηση του μοντέλου εύρους διασποράς Scottish GET υπέδειξε ότι οι αετοί χρησιμοποιούσαν περιοχές με εντονότερο τοπογραφικό ανάγλυφο και χαμηλότερη δασική κάλυψη κατά τη διάρκεια της γενέθλιας διασποράς τους. Η ετερογένεια των ενδιαιτημάτων φαίνεται να επηρεάζειτη διαδικασία της προσωρινής εγκατάστασης. Η μελέτη μας είναι η πρώτη που παρέχει τέτοιου είδους πληρφορίες για τους χρυσαετούς στη ΝΑ Ευρώπη και παρουσιάζει μια μέθοδο για την οριοθέτηση των περιοχών προσωρινής εγκατάστασης του είδους. Τα ευρήματά μας μπορούν να εξηγηθούν από την άποψη της διαθεσιμότητας τροφής και ενδιαιτημάτων. Επισημαίνουμε τη σημασία της διατήρησης ετερογενών ανοικτών περιοχών με σύνθετη τοπογραφία και της εφαρμογής προληπτικών μέτρων διαχείρισης εντός των περιοχών προσωρινής εγκατάστασης για τη διατήρηση του πληθυσμού.
Tzirkalli, E., Zografou, K., Willemse, L., Vogiatzakis, I.N., Kati, V., 2024. Conservation Prioritization of Orthoptera Assemblages on a Mediterranean Island. Diversity, 16 (6), 347.
Ως απάντηση στη συνεχιζόμενη παγκόσμια εξαφάνιση, οι βιολόγοι διατήρησης καλούνται να δώσουν προτεραιότητα στις μελλοντικές δράσεις που να διασφαλίζουν ότι είναι βιολογικά αποτελεσματικές και οικονομικά βιώσιμες. Προτείνουμε ένα αποτελεσματικό σχέδιο διατήρησης για τα είδη Ορθοπτέρων στο νησί της Κύπρου, εισάγοντας τον Τυποποιημένο Δείκτη Διατήρησης (StCI). Είναι ένας δείκτης βιοποικιλότητας που υπολογίζει την αξία διατήρησης (ci), την παρουσία, την ικανότητα διασποράς, τον ενδημισμό και την κατάσταση διατήρησης ενός είδους. Αξιολογήσαμε την επίδραση έντεκα περιβαλλοντικών μεταβλητών στο StCI, στην αξία διατήρησης (ci), στον πλούτο των ειδών και στον δείκτη ποικιλότητας Shannon-Wiener, χρησιμοποιώντας γραμμικά και γενικευμένα γραμμικά μοντέλα. Τα είδη και τα περιβαλλοντικά δεδομένα συλλέχθηκαν σε 60 τοποθεσίες αντιπροσωπεύοντας τέσσερις υψομετρικές ζώνες και επτά τύπους οικοτόπων. Τα αποτελέσματά μας υπογράμμισαν τη σημασία των αγροτικών μωσαϊκών και των δασών για τη διατήρηση των Ορθοπτέρων. Ο δείκτης ποικιλότητας Shannon-Wiener απέτυχε να δείξει τη σημασία των δασών σε μεγάλο υψόμετρο. Η ποικιλότητα των ειδών των Ορθοπτέρων ευνοήθηκε από την ανθοφορία και την υγρασία του εδάφους, ενώ η κάλυψη βράχων και οι ψηλοί θάμνοι είχαν θετική και αρνητική επίδραση, αντίστοιχα, στις τιμές στους δείκτες StCI και ci. Τα αποτελέσματά μας αποδεικνύουν την αξία του StCI ως συμπληρωματικό δείκτη των παραδοσιακών δεικτών ποικιλότητας, καθώς λειτουργεί ανεξάρτητου κλίμακας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διαφορετικές ταξινομικές ομάδες, ιεραρχώντας τις πιο σημαντικές τοποθεσίες από άποψη διατήρησης.
Grubert,E., Benites Lazaro,L.L., Popp, A., Merfort, L., Luo, T., Kati, V., Meshram, P., Dorn, F.M., Hernández, D. (2024) Making low-carbon energy sustainable, One Earth, 7(2):163-166-
Το ενεργειακό δυναμικό χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα συνεχίζει να αυξάνεται, διευκολύνοντας την αναγκαία μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα. Ωστόσο, παραμένουν ευρύτερα ζητήματα βιωσιμότητας. To παρόν άρθρο στο Voices αναρωτιέται: ποια εμπόδια εξακολουθούν να εμποδίζουν μια πραγματικά βιώσιμη ενεργειακή μετάβαση;
Hua, F. et al. 2024. Ecological filtering shapes the impacts of agricultural deforestation on biodiversity. Nature Ecology & Evolution (8):251-266
Οι επιπτώσεις της αποψίλωσης στις γεωργικές εκτάσεις επί της βιοποικιλότητας ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό από περιοχή σε περιοχή. Προηγούμενες προσπάθειες για την εξήγηση αυτής της διακύμανσης επικεντρώθηκαν αποκλειστικά στα χαρακτηριστικά του τοπίου και τα καθεστώτα διαχείρισης των γεωργικών συστημάτων. Παραμέλησαν τον δυνητικά κρίσιμο ρόλο του οικολογικού φιλτραρίσματος στη διαμόρφωση της ανοχής των υφιστάμενων βιοκοινοτήων στην αποψίλωση σε μεγάλες γεωγραφικές κλίμακες μέσω της επιλογής λειτουργικών χαρακτηριστικών. Εδώ παρέχουμε μια μεγάλης κλίμακας δοκιμή αυτού του ρόλου. Χρησιμοποιήσαμε μια παγκόσμια βάση δεδομένων των αναλογιών αφθονίας ειδών μεταξύ γεωργικών και φυσικών δασικών περιοχών, η οποία περιλαμβάνει 71 σύνολα πτηνών που αναφέρονται σε 44 πρωτογενείς μελέτες, και μια συνοδευτική βάση δεδομένων 10 λειτουργικών χαρακτηριστικών και για τα 2.647 εμπλεκόμενα είδη. Χρησιμοποιώντας μετα-αναλυτικές, φυλογενετικές και πολυμεταβλητές μεθόδους, δείχνουμε ότι πέρα από τα γεωργικά χαρακτηριστικά, το φιλτράρισμα από την έκταση της φυσικής περιβαλλοντικής μεταβλητότητας και τη σοβαρότητα της ιστορικής ανθρωπογενούς αποψίλωσης διαμορφώνει τις ποικίλες επιπτώσεις της αποψίλωσης στις συγκεντρώσεις ειδών. Για σύνολα με μεγαλύτερη περιβαλλοντική μεταβλητότητα -που αντιπροσωπεύεται από ξηρότερα και πιο εποχιακά κλίματα υπό καθεστώς μεγαλύτερης διαταραχής- και μεγαλύτερης ιστορίας αποψίλωσης, το φιλτράρισμα μετρίασε τις αρνητικές επιπτώσεις της τρέχουσας αποψίλωσης επιλέγοντας λειτουργικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με μεγαλύτερη ανοχή στην αποψίλωση. Η μελέτη μας παρέχει ένα κομμάτι της γνώσης που έλειπε σε μεγάλο βαθμό στο παρελθόν για την κατανόηση και τη διαχείριση των συνεπειών της αποψίλωσης των δασών από τη γεωργική αποψίλωση στη βιοποικιλότητα.
Stefanidis, A.; Zografou, K.;Tzortzakaki, O.; Kati, V. OrthopteraCommunity Dynamics andConservation in a Natura 2000 Site(Greece): The Role of Beta Diversity.Diversity2024,16, 11; https://doi.org/10.3390/d16010011
Greece is a European hotspot for Orthoptera (378 species), yet it has been scarcely explored.We investigated the diversity patterns of Orthoptera and the ecological mechanisms shaping them by sampling 15 sites (30 plots of 1ha) across five habitats in Mount Mitsikeli, a Natura 2000 site.The mountain is deemed rich (0.4 species/km2), hosting 34 species, including a species of European interest (Paracaloptenus caloptenoides). The grassy openings in the beech–fir forest and rural mosaics were found to be important habitats for Orthoptera, while the mountain grasslands were poorer but hosted a greater abundance of grasshoppers. The three main environmental factors shaping diversity patterns (with an explained variance of 51.34%) were grass height, the cover of woody vegetation and the cover of bare ground. Beta diversity was high (with a Bray–Curtis of index 0.45among habitats). Species turnover prevailed among all sites and within agricultural land, beech–fir forest and Mediterranean scrub, while nested patterns prevailed within mountain grasslands and mixed thermophilous forest. Conservation actions should target sites in ecosystems driven by species turnover, but primarily the most species-rich sites are driven by nestedness. Such actions should include the implementation of biodiversity-inclusive grazing schemes to hamper forest encroachment and the restoration of mountain grassland quality from cattle overgrazing.
Toli, E.-A., Zacharopoulou, P., Bounas, A., Kati, V., Sotiropoulos, K. 2023. Conservation genetics of the steno-endemic Chorthippus lacustris (Orthoptera: Acrididae). Journal of Insect Conservation.
Τα ασπόνδυλα είναι από τα πιο διαδεδομένα είδη, τα οποία κατοικούν σε ποικίλα ενδιαιτήματα. Ωστόσο οι προσπάθειες για τη διατήρησή τους είναι περιορισμένες, μεταξύ άλλων και λόγω της ελλιπούς γνώσης της γενετικής των πληθυσμών τους. Εδώ, αξιολογούμε τα επίπεδα γενετικής ποικιλότητας και την πληθυσμιακή δομή της Χορεύτριας ακρίδας της Ηπείρου (Chorthippus lacustris), ενός στενοενδημικού είδους που ενδιαιτεί στη Βορειοδυτική Ελλάδα και παρουσιάζει κατακερματισμένη κατανομή. Χρησιμοποιώντας δύο μιτοχονδριακά γονίδια και ενισχυμένους πολυμορφισμούς μήκους θραυσμάτων (AFLPs), εντοπίσαμε μέτρια έως υψηλά επίπεδα γενετικής ποικιλομορφίας των εστιακών πληθυσμών. Η ανάλυση δικτύου απλοτύπων αποκάλυψε την ύπαρξη ιδιωτικών απλοτύπων με χαμηλή γενετική διαφοροποίηση, γεγονός που υποδηλώνει ξαφνική εξάπλωση του είδους στην περιοχή μελέτης με επακόλουθες απομονώσεις σε κατάλληλα ενδιαιτήματα. Παρά τη χαμηλή γενετική διαφοροποίηση μεταξύ των πληθυσμών που μελετήθηκαν, τα δεδομένα μας υποδηλώνουν περαιτέρω μια λεπτή υποδιαίρεση των πληθυσμών και την ύπαρξη τριών γενετικών ομάδων. Εφαρμογές για διατήρηση των εντόμων: Η έρευνά μας είναι η πρώτη που παρέχει πληροφορίες για τη γενετική των πληθυσμών του είδους Ch. lacustris, αναδεικνύοντας τη σημασία της διατήρησης εστιακών πληθυσμών. Το είδος κατοικεί σε περιοχές που υπόκεινται σε μεγάλες αλλαγές στη χρήση γης και στον κατακερματισμό. Υποστηρίζουμε ότι η διατήρηση και η διαχείριση των κατάλληλων ενδιαιτημάτων είναι απαραίτητη για τη βιωσιμότητα των πληθυσμών του είδους.
Petridou, M., Benson, J.F., Gimenez, O., Iliopoulos, Y., Kati, V. 2023. Do husbandry practices reduce depredation of free-ranging livestock? A case study with wolves in Greece. Biological Conservation 283, 110097
Η θήρευση κτηνοτροφικών ζώων από λύκους αποτελεί την κύρια αιτία σύγκρουσης λύκου- ανθρώπου παγκοσμίως, απειλώντας τη διατήρηση των λύκων και προκαλώντας σοβαρές επιπτώσεις στις ζωές των κτηνοτρόφων. Αν και οι περισσότερες χώρες εφαρμόζουν προγράμματα αποζημιώσεων των απωλειών, σπάνια συνδυάζονται με την εφαρμογή επιστημονικά τεκμηριωμένων προληπτικών μέτρων φύλαξης. Στην παρούσα μελέτη, διερευνήσαμε την επίδραση των κτηνοτροφικών πρακτικών στις απώλειες από λύκους σε 70 κοπάδια αιγοπροβάτων και 68 κοπάδια βοοειδών, χρησιμοποιώντας ποσοτικά μοντέλα βασισμένα σε δεδομένα από ημι-δομημένες συνεντεύξεις με κτηνοτρόφους με στρωματοποιημένη δειγματοληψία απωλειών, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Τα κοπάδια αιγοπροβάτων ήταν καλύτερα προστατευμένα από τα κοπάδια βοοειδών σε επτά προληπτικά μέτρα, ενώ οι ετήσιες απώλειες των αιγοπροβάτων ήταν τρεις φορές μικρότερες από εκείνες των βοοειδών στην περιοχή μελέτης. Επιπλέον, σύμφωνα με τα εθνικά δεδομένα αποζημιώσεων από την Ελλάδα, οι δαπάνες που καταβλήθηκαν για τα βοοειδή έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια, ενώ για τα αιγοπρόβατα έχουν μειωθεί στο μισό. Το μοντέλο μας εντόπισε τρία βασικά προληπτικά μέτρα που μείωσαν σημαντικά τη θήρευση από λύκους για αμφότερους τους τύπους κοπαδιών: αυξημένη επιτήρηση από βοσκούς, συστηματική νυχτερινή περίφραξη και επαρκής αριθμός ποιμενικών σκύλων (η βέλτιστη αναλογία ήταν 3 ελληνικοί ποιμενικοί ανά 100 αιγοπρόβατα και 7 ποιμενικοί ανά 100 βοοειδή). Ο περιορισμός των νεαρών ζώων σε περιφραγμένους χώρους και η αποφυγή εγκατάλειψης πτωμάτων στους βοσκότοπους αποτελούν επίσης αποτελεσματικά προληπτικά μέτρα για τα κοπάδια βοοειδών. Η μελέτη μας παρέχει δεδομένα για την ενημέρωση της πολιτικής των επιδοτήσεων στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την ενημέρωση ή αναθεώρηση πολιτικών μετριασμού των συγκρούσεων άγριας ζωής και κτηνοτροφίας σε χώρες που αντιμετωπίζουν την πρόκληση της διατήρησης μεγάλων σαρκοφάγων και παραδοσιακών συστημάτων βόσκησης.
Kati, V., Petridou, M., Tzortzakaki, O., Papantoniou, E., Galani, A., Psaralexi, M., Gotsis, D., Papaioannou, H., Kassara, C. 2023. How much wilderness is left? A roadless approach under the Global and the European Biodiversity Strategy focusing on Greece. Biological Conservation 281, 110015.
Η διατήρηση οικοσυστημάτων υψηλής οικολογικής ακεραιότητας αποτελεί κρίσιμο στόχο των στρατηγικών για τη βιοποικιλότητα, εξυπηρετώντας επίσης τον στόχο του 10 % της αυστηρής προστασίας της γης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Συνιστούμε τη χαρτογράφηση των Περιοχών Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) για την οριοθέτηση της των περιοχών της άγριας φύσης (wilderness) και την παρακολούθηση της προόδου μείωσης της απώλειας σε φυσικές περιοχές. Χαρτογραφήσαμε την έκταση χωρίς δρόμους της Ελλάδας και αξιολογήσαμε τα οικολογικά χαρακτηριστικά της. Αντιπροσωπεύει το 6,1 % της χώρας και περιλαμβάνει 451 περιοχές χωρίς δρόμους μεγέθους άνω του 1 τ.χλμ: 389 περιοχές χωρίς δρόμους και 62 νησιά χωρίς δρόμους. Οι περιοχές χωρίς δρόμους εμφανίζονταν σε βουνά και νησιά, ήταν αδόμητες (δεν υπήρχαν τεχνητές εκτάσεις), αδιατάρακτες (δεν υπήρχαν σημαντικές πιέσεις, η φυσική και ημιφυσική φυτοκάλυψη ήταν 99 % και το 68 % της έκτασής τους ενέπιπτε στο δίκτυο Natura 2000). Βρίσκονταν επίσης σε φυσικά τοπία με χαμηλό δείκτη κατακερματισμού. Οι περισσότερες περιοχές χωρίς δρόμους (302) ήταν μεγαλύτερες από 10 τ.χλμ. Οι μεγαλύτερες σε έκταση περιοχές χωρίς δρόμους εμφανίζονταν περισσότερο σε ψηλότερα βουνά και σε πιο απόκρημνα εδάφη, είχαν χαμηλότερο δείκτη ανθρώπινης επιρροής και καλύτερη κάλυψη από το δίκτυο Natura 2000. Οι περιοχές χωρίς δρόμους επέδειξαν μια καλή ρυθμιστική ικανότητα έναντι της απώλειας της φυσικότητας και των πυρκαγιών (2,5 φορές χαμηλότερο ποσοστό καμένης γης από τον εθνικό μέσο όρο), αλλά ήταν ευάλωτες στην ανάπτυξη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ιδίως αιολικών πάρκων (33 % των περιοχών χωρίς δρόμους ενδέχεται να επηρεαστούν). Υποστηρίζοντας μια περιβαλλοντική πολιτική διατήρησης των περιοχών χωρίς δρόμους, προτείνουμε τη χρήση αυτών των περιοχών για την οριοθέτηση των αυστηρά προστατευόμενων ζωνών στην ΕΕ (και στην Ελλάδα), για τη χαρτογράφηση των πρωτογενών ώριμων δασών και για τον εντοπισμό νέων υποψήφιων προστατευόμενων περιοχών. Συνιστούμε ανεπιφύλακτα να επανεξεταστεί το σχέδιο REPowerEU ώστε να οριστούν οι περιοχές χωρίς δρόμους ως μη επιλέξιμες περιοχές για την ανάπτυξη σχετικών υποδομών πράσινης ενέργειας.
Toli, E.-A., Zacharopoulou, P., Bounas, A., Kati, V., Sotiropoulos, K. 2023. Conservation genetics of the steno-endemic Chorthippus lacustris (Orthoptera: Acrididae). Journal of Insect Conservation. https://doi.org/10.1007/s10841-023-00507-6
Τα ασπόνδυλα είναι από τα πιο διαδεδομένα είδη, τα οποία κατοικούν σε ποικίλα ενδιαιτήματα. Ωστόσο οι προσπάθειες για τη διατήρησή τους είναι περιορισμένες, μεταξύ άλλων και λόγω της ελλιπούς γνώσης της γενετικής των πληθυσμών τους. Εδώ, αξιολογούμε τα επίπεδα γενετικής ποικιλότητας και την πληθυσμιακή δομή της Χορεύτριας ακρίδας της Ηπείρου (Chorthippus lacustris), ενός στενοενδημικού είδους που ενδιαιτεί στη Βορειοδυτική Ελλάδα και παρουσιάζει κατακερματισμένη κατανομή. Χρησιμοποιώντας δύο μιτοχονδριακά γονίδια και ενισχυμένους πολυμορφισμούς μήκους θραυσμάτων (AFLPs), εντοπίσαμε μέτρια έως υψηλά επίπεδα γενετικής ποικιλομορφίας των εστιακών πληθυσμών. Η ανάλυση δικτύου απλοτύπων αποκάλυψε την ύπαρξη ιδιωτικών απλοτύπων με χαμηλή γενετική διαφοροποίηση, γεγονός που υποδηλώνει ξαφνική εξάπλωση του είδους στην περιοχή μελέτης με επακόλουθες απομονώσεις σε κατάλληλα ενδιαιτήματα. Παρά τη χαμηλή γενετική διαφοροποίηση μεταξύ των πληθυσμών που μελετήθηκαν, τα δεδομένα μας υποδηλώνουν περαιτέρω μια λεπτή υποδιαίρεση των πληθυσμών και την ύπαρξη τριών γενετικών ομάδων. Εφαρμογές για διατήρηση των εντόμων: Η έρευνά μας είναι η πρώτη που παρέχει πληροφορίες για τη γενετική των πληθυσμών του είδους Ch. lacustris, αναδεικνύοντας τη σημασία της διατήρησης εστιακών πληθυσμών. Το είδος κατοικεί σε περιοχές που υπόκεινται σε μεγάλες αλλαγές στη χρήση γης και στον κατακερματισμό. Υποστηρίζουμε ότι η διατήρηση και η διαχείριση των κατάλληλων ενδιαιτημάτων είναι απαραίτητη για τη βιωσιμότητα των πληθυσμών του είδους.
Grigoropoulou, A. et al., 2023. The global EPTO database: Worldwide occurrences of aquatic insects. Global Ecology and Biogeography, 32: 642–655
Κίνητρo: Τα υδρόβια έντομα αποτελούν το 64% της ζωικής ποικιλότητας των γλυκών υδάτων και χρησιμοποιούνται ευρέως ως βιοδείκτες για την αξιολόγηση της υποβάθμισης της ποιότητας των υδάτων και της υγείας των οικοσυστημάτων γλυκών υδάτων, καθώς και για τον έλεγχο οικολογικών υποθέσεων. Παρά τη σημασία τους, λείπει μια ολοκληρωμένη, παγκόσμια βάση δεδομένων για τις εμφανίσεις υδρόβιων εντόμων για τη χαρτογράφηση της βιοποικιλότητας των γλυκών υδάτων σε μακροοικολογικές μελέτες και εφαρμοσμένη έρευνα στα γλυκά ύδατα. Στόχος μας είναι να καλύψουμε αυτό το κενό και να παρουσιάσουμε την Παγκόσμια βάση δεδομένων EPTO, η οποία περιλαμβάνει παγκόσμιες γεωαναφερμένες καταγραφές εμφάνισης υδρόβιων εντόμων για τέσσερις μεγάλες ομάδες ταξινομικών ομάδων: Ephemeroptera, Plecoptera, Trichoptera και Odonata (EPTO). Κύριος τύπος μεταβλητών που περιέχονται: Συνολικά 8.368.467 εγγραφές, από τις οποίες 8.319.689 (99%) είναι διαθέσιμες στο κοινό. Οι εγγραφές αποδίδονται στην αντίστοιχη λεκάνη απορροής και υπολεκάνη απορροής με βάση το σύνολο δεδομένων Hydrography90m και συνοδεύονται από την τιμή του υψομέτρου, την οικοπεριοχή γλυκού νερού και το καθεστώς προστασίας της θέσης τους. Χωρική θέση και ακρίβεια: Η βάση καλύπτει όλον τον κόσμο. Το 86% των εγγραφών έχει συντεταγμένες με τουλάχιστον τέσσερα δεκαδικά ψηφία (ακρίβεια 11,1 m στον ισημερινό) στο σύστημα αναφοράς του Παγκόσμιου Γεωδαιτικού Συστήματος 1984 (WGS84). Χρονική περίοδος και ακρίβεια: Τα έτη δειγματοληψίας εκτείνονται από το 1951 έως το 2021. Το 99% των εγγραφών έχουν πληροφορίες για το έτος παρατήρησης, το 95% για το έτος και τον μήνα, ενώ το 94% έχει πλήρη ημερομηνία. Στην περίπτωση επτά επιμέρους συνόλων δεδομένων, οι ακριβείς ημερομηνίες μπορούν να ανακτηθούν κατόπιν επικοινωνίας με τους υπευθύνους των δεδομένων. Κυριότερα taxa και επίπεδο μέτρησης: Ephemeroptera, Plecoptera, Trichoptera και Odonata, τυποποιημένα σε ταξινομικό επίπεδο γένους. Παρέχουμε ονόματα ειδών για 7.727.980 (93%) εγγραφές χωρίς περαιτέρω ταξινομική επαλήθευση. Μορφή λογισμικού: Όλη η βάση (csv) μπορεί να μεταφορτωθεί και να απεικονιστεί στη διεύθυνση https://glowabio.org/project/epto_database/. Πενήντα μεμονωμένα σύνολα δεδομένων είναι επίσης διαθέσιμα στη διεύθυνση https://fred.igb-berlin.de, ενώ έξι σύνολα δεδομένων έχουν περιορισμένη πρόσβαση. Για τα τελευταία, μοιραζόμαστε τα μεταδεδομένα και τα στοιχεία επικοινωνίας των συγγραφέων.
Petridou, M., Benson, J.F., Gimenez, O., Kati, V. 2023. Spatiotemporal Patterns of Wolves, and Sympatric Predators and Prey Relative to Human Disturbance in Northwestern Greece. Diversity 15.
Σε μια εποχή αυξανόμενης ανθρώπογενούς πίεσης στο περιβάλλον, η κατανόηση των χωροχρονικών προτύπων της άγριας ζωής σε σχέση με την ανθρώπινη όχληση μπορεί να συμβάλει στις προσπάθειες διατήρησης, ιδίως για τα μεγάλα σαρκοφάγα. Εξετάσαμε την ημερήσια δραστηριότητα και τα χωρικά πρότυπα του λύκου και οκτώ ακόμη συμπατρικών θηλαστικών σε 71 σταθμούς με παγίδες-κάμερες στην Ελλάδα. Ο λύκος είχε τη μεγαλύτερη χρονική αλληλοεπικάλυψη με τον αγριόχοιρο (Δ=0.84) και τα μεσαίου μεγέθους θηλαστικά (Δ>;0.75), μέτρια με την καφέ αρκούδα (Δ=0,70) και τη μικρότερη με το ζαρκάδι (Δ=0.46). Όλα τα άγρια θηλαστικά ήταν κυρίως νυκτόβια και εμφάνισαν χαμηλή χρονική αλληλοεπικάλυψη με την ανθρώπινη όχληση (άνθρωποι, οχήματα, κτηνοτροφικά ζώα και σκύλοι, Δ=0.18-0.36), με εξαίρεση το ζαρκάδι, το οποίο ήταν περισσότερο ημερόβιο (Δ=0.80). Έξι από τα εννέα είδη αύξησαν τη νυχτερινή τους δραστηριότητα σε περιοχές με υψηλή ανθρώπινη όχληση, ιδιαίτερα το ζαρκάδι και ο λύκος. Η καταγραφή του λύκου συσχετίστηκε αρνητικά με ασφαλτοστρωμένους δρόμους, η καταγραφή του ζαρκαδιού συσχετίστηκε αρνητικά με την ανθρώπινη όχληση, ενώ η καταγραφή του αγριόχοιρου συσχετίστηκε αρνητικά με την παρουσία σκύλων. Οι καταγραφές της αρκούδας, του αγριόχοιρου και της αλεπούς αυξήθηκαν όσο μειωνόταν η απόσταση από τους οικισμούς. Η μελέτη μας έχει εφαρμογή στη διατήρηση του λύκου και τη συνύπαρξη ανθρώπου και άγριας ζωής.
Kati, V., Selva, N., Sjögren-Gulve, P., 2022. Greek roadless policy: A model for Europe. Science 375 984.
Στις 18 Ιανουαρίου 2022, η Eλληνική κυβέρνηση απαγόρευσε την κατασκευή νέου οδικού δικτύου σε έξι ορεινές περιοχές άνευ δρόμων του δικτύου Natura 2000, πυροδοτώντας μια ευρύτερη εθνική πολιτική για την προστασία των περιοχών άνευ δρόμων. Η εξάπλωση των δρόμων είναι βασικός καταλύτης της αλλαγής της χρήσης γης, η οποία αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τη βιοποικιλότητα παγκοσμίως. Για χρόνια, οι επιστήμονες ζητούσαν να σταματήσει η επέκταση των υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των δρόμων, για την προστασία της βιοποικιλότητας με μικρή επιτυχία. Η πολιτική της Ελλάδας πρέπει να λειτουργήσει ως πρότυπο για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Lemonnier-Darcemont, Μ., Zechner, L., Kati, V., Filis, N., Darcemont, C. 2022. Occurrence and threats of Prionotropis willemsorum (Massa & Ünal, 2015) in Greece. Articulata 37: 1-12
A first report on the occurrence of Prionotropis willemsorum, an orthopteran Pam-phagidae endemic to Greece is drawn up. The threats that particularly impact thehabitats where this species lives are also assessed. They are mainly linked to al-terations in grazing practices, whether it is the abandonment or the change fromherds of sheep and goats to cattle grazing. New localities were also discoveredduring our spring 2021 and 2022 surveys.
Sidiropoulos, L., Whitfield, D.P., Astaras, C., Vasilakis, D., Alivizatos, H., Kati, V*., 2022. Pronounced Seasonal Diet Diversity Expansion of Golden Eagles (Aquila chrysaetos) in Northern Greece during the Non-Breeding Season: The Role of Tortoises. Diversity 14. 10.3390/d14020135
Golden Eagles are resident in Greece and known to feed mainly on tortoises when breed-ing. However, information on alternative prey is scarce, especially during the tortoise brumation, that roughly coincides with the eagles’ non-breeding season. We analyzed 827 prey items collected from 12 territories over five territory years and 84 records of eagles hunting or feeding behavior. Tortoises dominated the breeding season diet (71% of prey categories on average) and over half of all hunting/feeding observations. While no spatial structure was evident, habitat variables such as forest canopy cover were important associates in golden eagle diet seasonally. A significant seasonal pattern emerged in diet diversity, using a subset of six territories with at least 10 samples per season. Eagles shifted from a narrow, reptile-based breeding season diet dominated by tortoises to a broader non-breeding season diet, that included more carrion, mammals and birds. Breeding season specialization on ectothermic prey is a trait usually associated with migratory raptors in the Western Palearctic. The observed dietary diversity expansion accompanied by residency in the absence of ectothermic prey, highlights the adaptability of the golden eagle, a generalist predator. Tortoise populations in Greece are of conservation concern and land use changes as well as climate change, such as development and land abandonment may increase the prevalence of catastrophic megafires, exacerbating the threats to the golden eagle’s main prey when breeding. We discuss this and other diet related conservation implications for the species in northern Greece.
Benedetti, Y., Kapsalis, E., Morelli, F., Kati, V.* 2021. Sacred oak woods increase bird diversity and specialization: Links with the European Biodiversity Strategy for 2030. Journal of Environmental Management, 294, 112982
Τα ιερά δάση στην Ελλάδα είναι συνήθως απομεινάρια ώριμων δασών με μεγάλα δέντρα γύρω από ξωκλήσια, τα οποία προστατεύονται επί αιώνες από την ορθόδοξη θρησκεία. Εξετάσαμε τη συγκριτική οικολογική αξία 20 ιερών δασών με κυρίαρχο είδος τις δρύες, έναντι των διαχειριζόμενων δρυοδασών, όσον αφορά τα περιβαλλοντικά τους χαρακτηριστικά και τις κοινότητες των πτηνών (στρουθιόμορφα πουλιά και δρυοκολάπτες). Τα ιερά δάση χαρακτηρίζονται από γέρικα και ώριμα δέντρα συγκριτικά με τα διαχειριζόμενα δρυοδάση, με βάση τη μέση διάμετρο στο ύψος του στήθους (DBH) και το ύψος του δέντρου. Εκτός από το ότι φιλοξενούν στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό ειδών πουλιών και σε μεγαλύτερους πληθυσμούς, έχουν μεγαλύτερο λειτουργικό πλούτο, μεγαλύτερη φυλογενετική ποικιλότητα και μεγαλύτερη φυλογενετική μεταβλητότητα ως προς την ομάδα των πουλιών. Οι κοινότητες πουλιών στα ιερά άλση ήταν πιο ετερογενείς και τα πτηνά έδειχναν μεγαλύτερα επίπεδα εξειδίκευσης από ό,τι στα διαχειριζόμενα δάση. Τα Γενικευμένα Γραμμικά Μοντέλα έδειξαν ότι ο κύριος παράγοντας που επηρεάζει θετικά όλες τις πτυχές της ποικιλότητας των πτηνών ήταν η μέση στηθιαία διάμετρος DBH, ενώ η αφθονία των νεκρών δέντρων αύξανε την αφθονία των πτηνών. Τα αποτελέσματά μας υπογραμμίζουν τη σημασία της διατήρησης των μεγάλων ώριμων δέντρων ως πρακτική δασικής διαχείρισης, για την ενίσχυση της ποικιλότητας των πτηνών και τη μείωση της βιοτικής ομογενοποίησης. Δεδομένου ότι η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για τη βιοποικιλότητα απαιτεί την αυστηρή προστασία όλων των εναπομείναντων πρωτογενών παλαιών δασών στην Ευρώπη έως το 2030, υποστηρίζουμε ότι τα ιερά δάση, παρά το μικρό τους μέγεθος, πληρούν τα κριτήρια ώστε να ενταχθούν στους αυστηρούς στόχους προστασίας και αποκατάστασης της Ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα, ως πρωτογενή ώριμα δάση υψηλής αξίας για τη βιοποικιλότητα.
Kati, V*., Kassara, Ch., Vrontisi, Z., Moustakas, A. 2021. The biodiversity-wind energy-land use nexus in a global biodiversity hotspot. Science οf the Total Environment, 768, 144471.
Η αιολική ενέργεια είναι η επικρατέστερη ανανεώσιμη τεχνολογία για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, αλλά έχει επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα μέσω της αλλαγής χρήσης γης. Επομένως, αντιμετωπίζουμε το παράδοξο των αρνητικών επιπτώσεων επί της βιοποικιλότητας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Προτείνουμε μια νέα αειφορική μέθοδο χωροταξικού σχεδιασμού: οι αιολικές επενδύσεις ιεραρχούνται πρώτα στις πιο κατακερματισμένες ζώνες που βρίσκονται εκτός του δικτύου προστατευόμενων περιοχών Natura 2000. Την παρουσιάζουμε για την Ελλάδα, ένα κέντρο βιοποικιλότητας με ισχυρή κλιματική πολιτική, όπου υπάρχει σύγκρουση για τη χρήση γης για την κάλυψη των αναγκών της διατήρησης της φύσης και της ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας. Η ανάλυση δείχνει ότι η προτεινόμενη επενδυτική ζώνη μπορεί να υποστηρίξει εγκαταστημένη ισχύ αιολικής ενέργειας 1,5 φορές μεγαλύτερη από τον εθνικό στόχο του 2030, έχοντας μόνο οριακά χαμηλότερη (4%) ταχύτητα ανέμου. Λειτουργεί αποτελεσματικά για τη διατήρηση των οικοτόπων και ειδών των Παραρτημάτων των δυο οδηγιών για τη φύση και αλληλεπικαλύπτεται σημαντικά με τις σημαντικές περιοχές για τα πουλιά (IBA) (93%) και τις περιοχές άνευ δρόμων (80%) της Ελλάδας. Έχει μεγάλη αλληλοεπικάλυψη επίσης (82% -91%) με τις ζώνες αποκλεισμού που προτείνονται σύμφωνα με τρεις χάρτες ευαισθησίας για τη διατήρηση των πτηνών. Δεδομένου ότι η αλλαγή χρήσης γης προκαλεί μείωση της βιοποικιλότητας, υπογραμμίζουμε την ανάγκη τέτοιων προσεγγίσεων για την επίτευξη τόσο των στόχων για το κλίμα όσο και για τη βιοποικιλότητα. Ζητούμε μεγαλύτερη σύγκλιση των περιβαλλοντικών πολιτικών για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και για το στόχο μη αύξησης των τεχνητών επιφανειών στην Ευρώπη έως το 2050 (no net land take).
Zografou, K., Grill, A., Wilson, R.J., Halley, J.M., Adamidis, G.C., Kati, V. 2020. Butterfly phenology in Mediterranean mountains using space‐for‐time substitution. Ecology and Evolution, 10: 928– 939.
Η πρόβλεψη της απόκρισης των ειδών στην κλιματική αλλαγή ελλείψει μακροχρόνιων δεδομένων χρονοσειρών αποτελεί πρόκληση, αλλά είναι δυνατό να επιτευχθεί με τη μέθοδο της αντικατάστασης των χρονικών μεταβολών από χωρικές. Για παράδειγμα, οι θερμοκρασιακές-υψομετρικές διαβαθμίσεις αποτελούν κατάλληλα υποκατάστατα για τη διερεύνηση φαινολογικών αποκρίσεων στη θερμοκρασιακή αύξηση. Χρησιμοποιήσαμε δεδομένα πεταλούδων από δύο μεσογειακές ορεινές περιοχές για να διερευνήσουμε κατά πόσο οι μέσες ημερομηνίες εμφάνισης σε επίπεδο κοινοτήτων και ειδών εμφανίζουν καθυστέρηση με την αύξηση του υψομέτρου και επίσης αν συνοδεύονται από ελάττωση της διάρκειας της πτητικής περιόδου. Βρήκαμε μια καθυστέρηση 14 ημερών στη μέση ημερομηνία εμφάνισης των κοινοτήτων των πεταλούδων ανά χιλιόμετρο υψομετρικής αύξησης, καθώς και μια μέση μετατόπιση 23 ημερών για 26 επιλεγμένα είδη, με μέσο ρυθμό αύξησης θερμοκρασίας 3°C ανά χιλιόμετρο. Στα υψηλότερα υψόμετρα, καταγράφηκε ελάττωση της πτητικής περιόδου της κοινότητας κατά 3 ημέρες ανά χιλιόμετρο, με μέση μείωση 8.8 ημερών ανά χιλιόμετρο σε επίπεδο ειδών. Οι ρυθμοί φαινολογικής καθυστέρησης διαφοροποιήθηκαν σημαντικά μεταξύ των δύο ορεινών περιοχών, παρόλο που αυτό δεν φάνηκε να οφείλεται σε θερμοκρασιακές διαφορές. Τα αποτελέσματα μας υποδεικνύουν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη είναι δυνατό να οδηγήσει σε μετατοπισμένες και παρατεταμένες περιόδους πτήσης των κοινοτήτων των πεταλούδων των μεσογειακών ορεινών περιοχών. Παρότι τα είδη με άνω της μίας γενεάς ανά έτος παρουσίασαν την αναμενόμενη απόκριση καθυστερημένων και ελαττωμένων πτητικών περιόδων με την αύξηση του υψομέτρου, τα είδη με μια γενεά ανά έτος παρουσίασαν πιο αισθητές καθυστερήσεις στην ημερομηνία εμφάνισης τους. Οι προβλέψεις της απόκρισης στην κλιματική αλλαγή των βιοκοινοτήτων σε επίπεδο κοινοτήτων μπορούν να πραγματοποιηθούν από την την αντικατάσταση χρονικών μεταβολών από χωρικές. Ωστόσο, απαιτείται καλύτερη κατανόηση των αποκρίσεων συγκεκριμένων ειδών στις αλλαγές των τοπικών συνθηκών ως προς τα ενδιαιτήματα και το κλίμα για την ακριβή πρόβλεψη των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής την φαινολογία τους.and climate may be needed to accurately predict the effects of climate change on phenology.
Kati, V., Kassara, Ch., Vassilakis, D., Papaioannou, H. 2020. Balkan Chamois (Rupicapra rupicapra balcanica) Avoids Roads, Settlements, and Hunting Grounds: An Ecological Overview from Timfi Mountain, Greece. Diversity, 12 (4), pp 124.
Το Βαλκανικό αγριόγιδο (Rupicapra rupicapra balcanica) είναι ένα προστατευόμενο είδος με ανεπαρκή-κακή (U2) κατάσταση διατήρησης στην Ελλάδα. Η μελέτη μας διερευνά το εποχιακό πρότυπο χρήσης χώρου (seasonal range use pattern), τη δημογραφία και την επιλογή του ενδιαιτήματος σε μια περιοχή του δικτύου Natura 2000, το όρος Τύμφη. Για το σκοπό αυτό, εξετάσαμε 1168 παρατηρήσεις που ελήφθησαν από έξι εποχιακές καταμετρήσεις (2002: τέσσερις εποχές, 2014 και 2017: φθινόπωρο). Πραγματοποιήσαμε ανάλυση ENFA (Ecological Niche Factor Analysis) χρησιμοποιώντας 16 περιβαλλοντικές μεταβλητές συμπεριλαμβάνοντας και την ανθρώπινη όχληση. Το είδος χρησιμοποιούσε ετησίως μια έκταση 6491 εκταρίων (25% της περιοχής μελέτης), ακολουθώντας το τυπικό πρότυπο χρήσης του χώρου και παρουσίασε συναθροιστική κατανομή με την ελάχιστη εποχιακή έκταση χρήσης χώρου το Φθινόπωρο κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής. Το όρος Τύμφη φιλοξενούσε 469 άτομα το 2017 (το μεγαλύτερο πληθυσμό στην Ελλάδα), ο οποίος αυξήθηκε κατά 3,55 φορές από το 2002. Το είδος επέλεγε μεγαλύτερα υψόμετρα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και του φθινοπώρου, τα πευκοδάση έναντι των πλατυφύλλων δασών το χειμώνα και απέφευγε πλαγιές με νότιο προσανατολισμό. Τα αποτελέσματά μας υποστηρίζουν την υπόθεση αποφυγής του ανθρωπογενούς κινδύνου, καθώς το είδος επέλεγε πάντα απομακρυσμένες περιοχές μακριά από δρόμους, ανθρώπινους οικισμούς και περιοχές που πραγματοποιείται η θήρα. Στην Ελλάδα, το 40% της περιοχής κατανομής του του εμπίπτει σε περιοχές που απαγορεύεται η θήρα (16,5% της χώρας). Χρειάζεται μια εθνική πολιτική διατήρησης για το είδος με επίκεντρο τη διατήρηση και την αύξηση των περιοχών χωρίς δρόμους και των περιοχών απαγόρευσης της θήρας εντός της κατανομής του Βαλκανικού αγριόγιδου σε εθνικό επίπεδο.
Εφαρμογή: H εργασία λήφθηκε υπόψη στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Αγριόγιδο των Βαλκανίων (Rupicapra rupicapra balcanica) (2020).
Tzirkalli, E., Kadis, C., Halley, J.M., Vogiatzakis, I., Wilson, R.J., Zografou, K., Antoniou, A., Tsintides, T., Makris, C., Kati, V*., 2019. Conservation ecology of butterflies on Cyprus in the context of Natura 2000. Biodiversity and Conservation. 28(7), 1759-1782.
Στην παρούσα εργασία διερευνήσαμε τις περιβαλλοντικές παραμέτρους που επηρεάζουν τις κοινότητες των πεταλούδων και αξιολογήσαμε την αποτελεσματικότητα του δικτύου Natura 2000 να διατηρήσει τον πλούτο και την αφθονία των πεταλούδων στο νησί της Κύπρου. Πραγματοποιήσαμε δειγματοληψίες για τις πεταλούδες και συλλέξαμε δεδομένα για έντεκα περιβαλλοντικές παραμέτρους σε 60 τυχαία επιλεγμένες τοποθεσίες, κατά μήκος τεσσάρων υψομετρικών ζωνών των 500 μ., αντιπροσωπεύοντας επτά τύπους ενδιαιτημάτων. Τα μωσαϊκά βλάστησης και η παραποτάμια βλάστηση ήταν τα ενδιαιτήματα με την μεγαλύτερη ποικιλία πεταλούδων. Ο αριθμός των ανθών ήταν ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρέαζε θετικά τόσον τον αριθμό και την αφθονία όλων των ειδών των πεταλούδων, όσο και τον αριθμό των ενδημικών ειδών, ενώ επίσης η υγρασία του εδάφους είχε θετική επίδραση στον πλούτο και την αφθονία των ειδών. Το δίκτυο Natura 2000 συμπεριλαμβάνει τα περισσότερα είδη πεταλούδων και όλα τα ενδημικά είδη πεταλούδων της Κύπρου. Ωστόσο, ο αριθμός των ειδών στις δειγματοληπτικές διαδρομές δεν διέφερε εντός και εκτός του δικτύου Natura 2000, ενώ οι διαδρομές εντός δικτύου ήταν φτωχότερες τόσο ως προς την αφθονία των πεταλούδων, όσο και ως προς τον αριθμό και την αφθονία των ενδημικών πεταλούδων. Βρήκαμε παρόμοιο πρότυπο και για τους οικοτόπους προτεραιότητας της Οδηγίας των Οικοτόπων, οι οποίοι φιλοξενούσαν φτωχότερες κοινότητες των ειδών πεταλούδων αλλά και των ενδημικών ειδών σε σχέση με τους άλλους οικοτόπους. Η αποτελεσματικότητα του υφιστάμενου δικτύου προστατευόμενων περιοχών θα πρέπει να επανεκτιμηθεί σε περιοχές όπως η Νοτιοανατολική Μεσόγειος, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η σημαντική τοπικά βιοποικιλότητα προστατεύεται επαρκώς. Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι απαιτούνται νέες ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές καθώς και περαιτέρω ενσωμάτωση των μωσαϊκών της βλάστησης και των παραποτάμιων ενδιαιτημάτων στα δίκτυα προστατευόμενων περιοχών για την αποτελεσματικότερη προστασία των πεταλούδων της Κύπρου.
Maes, D., et al. 2019. Integrating national checklists and Red Lists for prioritising European butterfly conservation actions. Journal of Insect Conservation 22 (2):301-330,
Οι Κόκκινες Λίστες είναι πολύτιμα εργαλεία για τη διατήρηση της φύσης σε παγκόσμια, ηπειρωτική ή εθνική κλίμακα. Σε μία προσπάθεια να προτεραιοποιηθούν οι δράσεις διατήρησης για τις πεταλούδες της Ευρώπης, δημιουργήθηκε μια βάση δεδομένων με τις λίστες ειδών και τις Κόκκινες Λίστες όλων των ευρωπαϊκών χωρών, συμπεριλαμβανομένων των αρχιπελαγών της Μακαρονησίας. Συνολικά, συντάχθηκαν οι εθνικές λίστες για 42 χώρες και οι Κόκκινες Λίστες για 34 απ’ αυτές. Οι πιο πλούσιες σε είδη χώρες της Ευρώπης είναι η Ιταλία, η Ρωσία και η Γαλλία με περισσότερα από 250 είδη η καθεμία. Ενδημικά είδη βρίσκονται κυρίως στα αρχιπελάγη της Μακαρονησίας και στα νησιά της Μεσογείου. Αφότου αποδόθηκαν αριθμητικές τιμές ανάλογες με το καθεστώς απειλής στις κατηγορίες των επιμέρους εθνικών Κόκκινων Λιστών, υπολογίστηκε η μέση τιμή Κόκκινης Λίστας για κάθε χώρα (cRLV) και η σταθμισμένη τιμή Κόκκινης Λίστας για κάθε είδος (wsRLV) χρησιμοποιώντας την τετραγωνική ρίζα της έκτασης της χώρας ως παράγοντα στάθμισης. Οι χώρες με την υψηλότερη cRLV ήταν οι βιομηχανοποιημένες (ΒΔ) χώρες της Ευρώπης όπως η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Τσεχία και η Δανία, ενώ οι μεγάλες Μεσογειακές χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία είχαν τη χαμηλότερη. Τα είδη για τα οποία υπήρχε διαθέσιμη εκτίμηση Κόκκινης Λίστας σε τουλάχιστον δύο Ευρωπαϊκές χώρες και με σχετικά υψηλή wsRLV (≥ 50) είναι τα Colias myrmidone, Pseudochazara orestes, Tomares nogelii, Colias chrysotheme και Coenonympha oedippus. Οι wsRLV συγκρίθηκαν με το καθεστώς των ειδών στην Ευρωπαϊκή Κόκκινη Λίστα για να προσδιοριστούν πιθανές ασυμφωνίες. Συζητιέται πώς η συμπληρωματική αυτή μέθοδος μπορεί να συμβάλει στην προτεραιοποίηση της διατήρησης των πεταλούδων σε ηπειρωτική και/ή εθνική κλίμακα
Tzortzakaki, O., Kati, V., Panitsa, M., Tzanatos, E., Giokas, S. 2019. Butterfly diversity along the urbanization gradient in a densely-built Mediterranean city: Land cover is more decisive than resources in structuring communities. Landscape and Urban Planning 183: 79-87.
Η αστικοποίηση προκαλεί απότομες αλλαγές στο τοπίο και τα ενδιαιτήματα, οδηγώντας σε τροποποίηση των προτύπων κατανομής των ειδών και απώλεια βιοποικιλότητας. Επειδή οι επικονιαστές όπως οι πεταλούδες είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην αστικοποίηση, είναι σημαντικό να προσδιοριστούν οι παράγοντες που αυξάνουν την ποικιλότητά τους στις αστικές περιοχές, ώστε να σχεδιαστούν κατάλληλα μέτρα διαχείρισης και διατήρησης. Η εργασία αυτή έχει ως στόχο να μελετήσει την επίδραση της κάλυψης γης και των χαρακτηριστικών του ενδιαιτήματος στα πρότυπα ποικιλότητας και τη δομή της βιοκοινότητας των πεταλούδων σε μία πυκνοδομημένη πόλη της Α. Μεσογείου. Οι καταγραφές των πεταλούδων πραγματοποιήθηκαν με γραμμικές διατομές σε 45 τυχαία επιλεγμένες θέσεις κατά μήκος της διαβάθμισης αστικοποίησης. Σε κάθε θέση εκτιμήθηκαν τα χαρακτηριστικά του τοπίου μέσω της εκτίμησης της κάλυψης γης εντός μίας ζώνης επιρροής ακτίνας 200μ., καθώς και του ενδιαιτήματος μέσω της εκτίμησης των διαθέσιμων φυτικών πόρων κατά μήκος κάθε διατομής. Συνολικά καταγράφηκαν 1805 άτομα από 41 είδη πεταλούδων. Η κάλυψη γης είχε την ισχυρότερη επίδραση στον πλούτο ειδών των πεταλούδων, την αφθονία και τη δομή της βιοκοινότητας. Παρόλο που οι φυτικοί πόροι ήταν επαρκώς διαθέσιμοι στην περιοχή μελέτης, η βιοκοινότητα των πεταλούδων ήταν σημαντικά φτωχότερη εντός των πιο αστικοποιημένων περιοχών, υποδεικνύοντας τον πιθανό ρόλο του κατακερματισμού των ενδιαιτημάτων και της απομόνωσης των ψηφίδων. Αντιθέτως, η ποικιλότητα των πεταλούδων ήταν σημαντικά υψηλότερη στην περι-αστική περιοχή, γεγονός που καταδεικνύει τη σημασία της για τη διατήρηση των πεταλούδων στο αστικό τοπίο. Τα ευρήματα αυτά ερμηνεύονται ενδεχομένως από την υποβάθμιση των αστικοποιημένων περιοχών εξαιτίας της άναρχης επέκτασης της πόλης.
Tzortzakaki, O., Papadatou, E., Kati, V., and Giokas, S. 2019. Winners and losers in an urban bat community: a case study from southeastern Europe. Hystrix, the Italian Journal of Mammalogy, 30(2), pp.0.
Η αυξανόμενη αστικοποίηση έχει σημαντικές επιπτώσεις στις βιοκοινότητες των νυχτερίδων εξαιτίας της τροποποίησης των ενδιαιτημάτων, της φωτο- και ηχορύπανσης και της μειωμένης διαθεσιμότητας τροφής. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η απόκριση των ειδών στην αστικοποίηση ποικίλλει, καθώς ορισμένα απ’ αυτά έχουν την ικανότητα να εκμεταλλεύονται ανθρωπογενείς δομές και να προσαρμόζονται στις νέες περιβαλλοντικές συνθήκες. Η εργασία αυτή είχε ως στόχο να προσδιορίσει πώς η σύνθεση του τοπίου επηρεάζει την ποικιλότητα και τη δομή της βιοκοινότητας των νυχτερίδων κατά μήκος της διαβάθμισης αστικοποίησης σε μία παραθαλάσσια Μεσογειακή πόλη (Πάτρα) και αν συγκεκριμένα είδη ευνοούνται από τις νέες συνθήκες. Πραγματοποιήθηκαν ακουστικές καταγραφές κατά μήκος 45 διατομών την μετα-αναπαραγωγική περίοδο για δύο χρόνια. Η επίδραση της κάλυψης γης, του αριθμού των φανοστατών (ως μέσο εκτίμησης του τεχνητού φωτισμού), της παρουσίας υδάτινων σωμάτων και των καιρικών συνθηκών στη δραστηριότητα των νυχτερίδων μελετήθηκε με Γενικευμένα Γραμμικά Μικτά μοντέλα, και στη δομή της βιοκοινότητας με πολυπαραγοντική στατιστική. Προσδιορίστηκαν οχτώ είδη και πέντε ομάδες ειδών νυχτερίδων. Η βιοκοινότητα των νυχτερίδων φαίνεται ότι επηρεάζεται γενικώς από την αστικοποίηση και η ποικιλότητα ήταν μικρή σε ολόκληρη την περιοχή μελέτης. Στη βιοκοινότητα επικρατούσε το αστύφιλο είδος Pipistrellus kuhlii, η παρουσία του οποίου αντιστοιχούσε στο 70% της συνολικής δραστηριότητας των νυχτερίδων. Βρέθηκε θετική σχέση μεταξύ των δομημένων επιφανειών και της δραστηριότητας των νυχτερίδων, πιθανώς επειδή το P. kuhlii τρέφεται συχνά γύρω από τους φανοστάτες στις αστικές περιοχές. Αντιθέτως, η κάλυψη της βλάστησης δεν είχε επίδραση στη δραστηριότητα των νυχτερίδων, ακόμα και σε λιγότερο αστικοποιημένες περιοχές. Τα υπόλοιπα είδη δεν καταγράφηκαν συχνά και βρέθηκαν κυρίως κοντά σε υδάτινα σώματα, αναδεικνύοντας τη σημασία των τελευταίων για την τροφοληψία των νυχτερίδων και την ανάγκη για τη διατήρησή τους.
Petridou, M, Youlatos, D., Lazarou, Y., Selinides, K., Pylidis, Ch., Giannakopoulos, A., Kati, V. Iliopoulos, Y. 2019. Wolf diet and livestock selection in central Greece. Mammalia
Η κατανόηση των διατροφικών συνηθειών των λύκων είναι απαραίτητη για το σχεδιασμό και την εφαρμογή βασικών διαδικασιών διαχείρισης για όλο το φάσμα των ειδών. Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό σε περιοχές που κυριαρχούνται από τον άνθρωπο, όπως η νότια Ευρώπη, και ειδικότερα η Ελλάδα. Σε αυτό το πλαίσιο, αναλύσαμε 123 δείγματα κοπράνων, που συλλέχθηκαν μεταξύ των ετών 2010 και 2012, από μια μικτή γεωργική-δασική ανθρωπογενή περιοχή, με επίκεντρο τον δήμο Δομοκού στην κεντρική ηπειρωτική Ελλάδα. Χρησιμοποιήσαμε τυπικές εργαστηριακές διαδικασίες για την ανάλυση των κοπράνων και υπολογίσαμε τα ποσοστά συχνότητας εμφάνισης (FO%), το μέσο όγκο (AV%) και το δείκτη βιομάζα (BM%) για να αξιολογήσουμε τη σύνθεση της διατροφής και να εκτιμήσουμε την επιλεκτικότητα ως προς τα θηράματα. Τα κτηνοτροφικά ζώα αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος της διατροφής του λύκου (FO% = 73.5, AV% = 84.8, BM% = 97.2), τα άγρια οπληφόρα ήταν σχεδόν απόντα (FO% = 0,5, AV% = 0,8, BM% = 1,2), ενώ η κατανάλωση χόρτου ήταν υψηλή στην περιοχή μας (FO% = 19.5, AV% = 11.0). Η υψηλή εξάρτηση από τα κτηνοτροφικά ζώα επιβεβαιώνει τα αποτελέσματα προηγούμενων μελετών στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης. Οι κατσίκες (FO% = 46.0, AV% = 61.2, BM% = 64.9) ήταν το κύριο θήραμα που επιλέχθηκε από το λύκο, με τα πρόβατα (FO% = 11.5, AV% = 9.0, BM% = 11.2), τους χοίρους και τα βοοειδή να ακολουθούν (FO% = 11.5, AV% = 10.1, BM% = 8.7 και FO% = 4.5, AV% = 4.5, BM% = 12.4, αντίστοιχα). Δεν εντοπίστηκαν διαφορές μεταξύ των εποχών, εκτός από τους χοίρους, οι οποίοι αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η προτίμηση για τις αίγες σχετίζεται πιθανώς με τη συμπεριφορά αυτών κατά τη βοσκή. Η υψηλή κατανάλωση κτηνοτροφικών ζώων γενικά οδηγεί στην αυξημένη σύγκρουση ανθρώπου-λύκου. Συνεπώς, συνιστάται η ουσιαστική βελτίωση των κτηνοτροφικών πρακτικών και η αποκατάσταση των πληθυσμών άγριων οπληφόρων για τη διευκόλυνση της συνύπαρξης λύκου-ανθρώπου στην Ελλάδα.
Muggia, L., Kati, V., Rohrer, A., Halley, J., Mayrhofer, H. 2018. Species diversity of lichens in the sacred groves of Epirus (Greece). – Herzogia 31: 231–244.
Τα ιερά δάση στα βουνά της Ηπείρου στη ΒΔ Ελλάδα εμφανίστηκαν κατά την οθωμανική περίοδο και αποτελούν τοπικά συστήματα που ξεχωρίζουν από το γύρω πιο εντατικά διαχειριζόμενο ανθρωπογενές περιβάλλον. Καταγράψαμε τα είδη των λειχήνων σε οκτώ ιερά δάση σε σύγκριση με άλλα οκτώ κοντινά δάση μάρτυρες σε καθεστώς δασοπονικής διαχείρισης. Συνολικά καταγράψαμε 166 τάξα λειχήνων και 5 είδη λειχηνικών μυκήτων. Τα πιο κοινά είδη λειχήνων ήταν το Anaptychia ciliaris, Phlyctis argena και Lecidella elaeochroma. Επτά είδη είναι νέα για την Ελλάδα: Calicium quercinum, Chaenotheca ferruginea, Chaenotheca trichialis, Chaenothecopsis nana, Leptogium hibernicum, Parvoplaca nigroblastidiata και Rinodina orculata. Τα ιερά δάση δεν φαίνονταν πολύ διαφορετικά από τα δάση ελέγχου, ενώ πιο έντονες διαφορές εντοπίστηκαν μεταξύ των φυλλοβόλων δρυοδασών, των αειθαλών δρυοδασών και των πευκοδασών. Τα φυλλοβόλα δρυοδάση φιλοξενούσα τον μεγαλύτερο αριθμό τάξα, τα οποία ανήκουν στην τάξη Peltigerales. Τα πιο κοινά τάξα ήταν: Nephroma laevigatum, Collema subflaccidum, Leptogium lichenoides και Lobaria pulmonaria. Καταγράφηκαν και σπάνια είδη όπως Polychidium muscicola, Koerberia biformis και Degelia atlantica.
Avtzis, D.N., et al. 2018. Quantifying the conservation value of Sacred Natural Sites. Biological Conservation 222: 95-103.
Πολλοί ισχυρίστηκαν ότι οι Ιεροί Φυσικοί Τόποι (SNS) παίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία της φύσης, αλλά λίγοι έχουν αξιολογήσει την αποτελεσματικότητά τους για τη διατήρηση διαφορετικών βιολογικών ομάδων. Μελετήσαμε τα ιερά δάση στην Ήπειρο, ΒΔ Ελλάδα, όπου έχει καταγραφεί μεγάλος αριθμός τέτοιων Ιερών Φυσικών Τόπων. Με βάση ιστορικά, εθνογραφικά και οικολογικά κριτήρια, επιλέξαμε οκτώ από αυτά τα δάση και οκτώ αντίστοιχα δάση-μάρτυρες, όπου μελετήσαμε τους μύκητες, τις λειχήνες, τα ποώδη φυτά, τα ξυλώδη φυτά, τους νηματώδη, τα έντομα, τις νυχτερίδες και τα στρουθιόμορφα πουλιά. Τα αποτελέσματά μας έδειξαν πως η συμβολή των ιερών δασών στη διατήρηση των ειδών επηρεάζεται από το τάξον υπό μελέτη, τον τύπο βλάστησης και το ιστορικό της διαχείρισής τους. Διαπιστώσαμε ότι τα ιερά δάση προσδίδουν μικρό πλεονέκτημα στη διατήρηση σε σύγκριση με τα αντίστοιχα δάση-μάρτυρες. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν περισσότερες διακριτές ομάδες οργανισμών μεταξύ των ιερών δασών από ότι στα δάση-μάρτυρες, ενώ η συνολική βιοποικιλότητα, η ποικιλότητα ανά ταξινομική ομάδα και ο αριθμός των ειδών Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος διατήρησης είναι οριακά μεγαλύτερα στα ιερά δάση. Οι βιολόγοι διατήρησης θεωρούν το συχνά μικρό μέγεθος των SNS ως παράγοντα που περιορίζει την αξία διατήρησής τους. Τα μεγέθη SNS σε όλο τον κόσμο ποικίλλουν πολύ, από μερικά τετραγωνικά μέτρα έως εκατομμύρια εκτάρια. Δεδομένου ότι οι περιοχές που μελετήσαμε (5 έως 116 εκτάρια) βρίσκονται στο χαμηλότερο άκρο αυτού του φάσματος, το μικρό πλεονέκτημα διατήρησης που καταδείξαμε παραμένει σημαντικό. Τα αποτελέσματά μας παρέχουν σαφείς ενδείξεις ότι ακόμη και οι SNS μικρού μεγέθους έχουν σημαντική αξία για τη διατήρηση, ενώ θα συνέβαλαν περισσότερο στη διατήρηση των ειδών εάν ενσωματώνοντας σε δίκτυα.
Zakkak, S., Radovic, A., Panitsa, M., Vassilev, K., Shuka, L., Kuttner, M., Schindler, S., Kati, V*. 2018. Vegetation patterns along agricultural land abandonment in the Balkans. Journal of Vegetation Science 29: 877-886.
Ερώτηση: Ποια είναι τα μοτίβα εξάπλωσης της ξυλώδους βλάστησης μετά την εγκατάλειψη της γεωργικής γης; Εστιάσαμε σε δύο παραμέτρους: στον πλούτο των ειδών των ξυλωδών φυτών και στην κάθετη ετερογένεια της βλάστησης (αριθμός διαφορετικών στρωμάτων βλάστησης και σχετική κάλυψή τους). Διερευνήσαμε: (α) την επίδραση της εξάπλωσης των δασών μετά την εγκατάλειψη της γης, β) τη συγκριτική σημασία της εξάπλωσης των δασών έναντι των τοπογραφικών και κλιματολογικών παραμέτρων, και τέλος (γ) την οικολογική σημασία οκτώ τύπων κάλυψης γης που βρίσκονται σε εγκαταλελειμμένα γεωργικά τοπία για αυτές τις δύο παραμέτρους. Τοποθεσία: Η Βαλκανική Χερσόνησος (Αλβανία, Βουλγαρία, Κροατία, Ελλάδα). Μέθοδοι: Δημιουργήσαμε μια τυποποιημένη μεθοδολογία για την επιλογή των περιοχών δειγματοληψίας 1 × 1 km (70 τοποθεσίες) και τη δειγματοληψία της βλάστησης σε 497 δειγματοληπτικά τετράγωνα, κατά μήκος μιας σαφούς διαβάθμισης κάλυψης της ξυλώδους βλάστησης, η οποία αντικατοπτρίζει τη διαδικασία της εγκατάλειψης της γης. Αποτελέσματα: Το μοτίβο που προέκυψε δεν ήταν ούτε σαφές ούτε κοινό για την περιοχή των Βαλκανίων, όσον αφορά στην επίδραση της εξάπλωσης των δασών στον πλούτο των ξυλωδών ειδών στα νεαρά δάση που δημιουργήθηκαν 20 έως 50 έτη μετά την εγκατάλειψη της γης. Ωστόσο, σε εθνικό επίπεδο, βρήκαμε πως η ποικιλότητα των ειδών επηρεάστηκε σημαντικά από το υψόμετρο (Βουλγαρία και Κροατία) και τη θερμοκρασία (Κροατία), με τις χαμηλότερες και ψυχρότερες περιοχές να είναι πλουσιότερες. Το υψόμετρο είχε μεγάλη σημασία στη διαμόρφωση της κάθετης ετερογένειας της βλάστησης. Τα αλσύλλια, τα πλατύφυλλα δάση, οι φυτοφράχτες και οι θάμνοι διατηρούσαν τον υψηλότερο πλούτο ξυλωδών ειδών σε σύγκριση με τους πιο ανοικτούς τύπους κάλυψης γης και η κάθετη ετερογένεια της βλάστησης ήταν υψηλότερη στα ανοιχτά δάση και αλσύλλια. Συμπεράσματα: Αναμένουμε ότι η επέκταση των πλατύφυλλων δασών μετά την εγκατάλειψη της γης θα ενισχύσει τον πλούτο των ξυλωδών ειδών. Ωστόσο, πρέπει να διατηρηθούν και άλλοι τύποι κάλυψης γης που κρίθηκαν σημαντικοί για τα ξυλώδη φυτά. Καθώς τα ξυλώδη φυτά διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην υποστήριξη της συνολικής βιοποικιλότητας, παρέχοντας κατάλληλο βιότοπο για πολλά είδη, θεωρούμε ότι η διατήρηση ενός μωσαϊκού από διαφορετικούς τύπους κάλυψης γης είναι απαραίτητη για τη διατήρηση τόσο της ποικιλίας των φυτών όσο και των ζώων. Τα νεαρά δάση πρέπει να διατηρηθούν σε ενδιάμεσα στάδια διαδοχής, μέσω δραστηριοτήτων ενδιάμεσης διαταραχής, συμπεριλαμβανομένης της βόσκησης μέσης έντασης και της ενίσχυσης των άγριων οπληφόρων.
Lemonnier-Darcemont, M., Kati, V., Willemse, L., Darcemont, C. 2018. Effects of changing grazing systems on the threatened genus Peripodisma (Orthoptera: Acrididae: Melanoplinae) in the Mediterranean mountains of the southern Balkans. Journal of Mediterranean Ecology 16: 67-79.
Σε αυτήν την εργασία μελετήσαμε τις επιπτώσεις της κτηνοτροφίας, συμπεριλαμβανομένης της βόσκησης των βοοειδών στους πληθυσμούς τριών ενδημικών και σπανίων ειδών ορθοπτέρων του γένους Peripodisma σε ασβεστολιθικά ορεινά λιβάδια της ΒΔ Ελλάδας και της Αλβανίας. Τα τρία είδη είχαν το καθεστώς σχεδόν απειλούμενο, απειλούμενο και κρισίμως απειλούμενο αντίστοιχα, με βάση την κατάταξη της IUCN, με τη βόσκηση από βοοειδή να αναγνωρίζεται ως κύρια απειλή για αυτά. Οι θέσεις δειγματοληψίας κάλυψαν το 70% των γνωστών θέσεων παρουσίας του γένους Peripodisma. Η περιοχή ιστορικά δεχόταν βόσκηση από τοπικές φυλές αιγοπροβάτων από μετακινούμενους κτηνοτρόφους, αλλά πρόσφατα οι πρακτικές της βόσκησης άλλαξαν προς βόσκηση από μη τοπικές φυλές βοοειδών. Βρήκαμε μια ξεκάθαρη θετική σχέση μεταξύ της αφθονίας των ειδών του γένους Peripodisma και του συνολικού αριθμού των ειδών των ορθοπτέρων. Ο πλούτος των ειδών μειωνόταν στις περιοχές με μεσαία έως υψηλή επίδραση της βόσκησης. Η βόσκηση από τα βοοειδή είχε σημαντικά αρνητική επίδραση στο συνολικό πλούτο των ειδών των ορθοπτέρων και στην αφθονία των ειδών του γένους Peripodisma. Απαιτούνται επειγόντως περισσότερες μελέτες για τη συλλογή περισσότερων δεδομένων και πληροφοριών για την καθοδήγηση της διαχείρισης της βόσκησης και του σχεδιασμού για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, ώστε να επιτευχθεί η ισορροπημένη συνύπαρξη των κτηνοτροφικών ζώων και των ορθοπτέρων, ειδικά για τα σπάνια είδη του γένους Peripodisma.
Tzortzakaki, O., Kati, V., Kassara, C., Tietze, D.T., Giokas, S. 2017. Seasonal patterns of urban bird diversity in a Mediterranean coastal city: the positive role of open green spaces. Urban Ecosystems. 21(1): 27-39.
Η αστικοποίηση προκαλεί ραγδαίες αλλαγές στο τοπίο και τις χρήσεις γης, ασκώντας σημαντική πίεση στις βιοκοινότητες των πουλιών. Η επίδραση της αστικοποίησης στην ποικιλότητα των πουλιών έχει μελετηθεί σε πολλές πόλεις παγκοσμίως. Ωστόσο, η γνώση μας για τις αστικές βιοκοινότητες των πουλιών στην Α. Μεσόγειο είναι πολύ περιορισμένη. Σε αυτό το πλαίσιο, στόχος της εργασίας ήταν να μελετηθεί η επίδραση των διαφορετικών τύπων χρήσης γης στον πλούτο και την αφθονία των πουλιών σε μία πυκνά δομημένη παραθαλάσσια Μεσογειακή πόλη (Πάτρα) κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής και της χειμερινής περιόδου. Οι καταγραφές των πουλιών πραγματοποιήθηκαν σε 90 τυχαία επιλεγμένες θέσεις κατά μήκος της διαβάθμισης αστικοποίησης. Οι ανοιχτές εκτάσεις αποδείχθηκαν ο σημαντικότερος παράγοντας που ευνοεί την ποικιλότητα των πουλιών και στις δύο περιόδους. Το χειμώνα είχαν επίσης θετική επίδραση η ξυλώδης βλάστηση και οι καλυμμένες επιφάνειες. Η βιοκοινότητα των πουλιών αποτελούνταν από μεγάλο αριθμό ειδών που σχετίζονται με ανοιχτές και ημι-ανοιχτές μη διαχειριζόμενες πράσινες εκτάσεις, 12 απ’ τα οποία είναι Είδη Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (SPECs) λόγω μειούμενων πληθυσμιακών τάσεων στην Ευρώπη. Αντιθέτως, το χειμώνα ο αριθμός των δασικών πουλιών αυξήθηκε σημαντικά. Ο πλούτος των ειδών ήταν σημαντικά μεγαλύτερος το χειμώνα, υποδεικνύοντας ότι το αστικό περιβάλλον αποτελεί σημαντικό τόπο διαχείμασης για πολλά είδη πουλιών. Συνεπώς, οι διαχειριστικές πρακτικές για τα πουλιά σε πόλεις με αντίστοιχα χαρακτηριστικά στη Μεσόγειο θα πρέπει να στοχεύουν στη διατήρηση των ανοιχτών πράσινων εκτάσεων και των ψηφίδων ξυλώδους βλάστησης.
Zografou, K., Wilson, R.K., Halley, J.M., Tsirkalli, E., Kati V. 2017. How are arthopod communities structured and why are they so diverse? Answers from Mediterranean mountains using hierarchical additive partitioning. Biodiversity and Conservation 26(6): 1333-1351.
Τα βουνά είναι σύνθετα οικοσυστήματα που υποστηρίζουν μεγάλο μέρος της βιοποικιλότητας. Στην παρούσα εργασία διερευνήσαμε τα πρότυπα ποικιλότητας των αρθρόποδων σε δύο βουνά, εντοπίζοντας τη χωρική διάσταση που παίζει το σημαντικότερο ρόλο σε αυτά με τη χρήση της μεθόδου additive partitioning. Η δειγματοληψία των πεταλούδων και των Ορθοπτέρων πραγματοποιήθηκε στα βουνά Ροδόπης (2012) και του Γράμμου (2013). Η ποικιλότητα χωρίστηκε σε πέντε ιεραρχικά επίπεδα (βουνό, υψομετρική ζώνη, τύπος ενδιαιτήματος, διαδρομή (transect) και δειγματοληπτικό τετράγωνο (plot). Συγκρίναμε την ποικιλότητα από το κάθε επίπεδο με την αντίστοιχη ποικιλότητα έτσι όπως υπολογίστηκε με τυχαία μετάθεση των τιμών (permutation) για όλα τα είδη, καθώς επίσης και για τα κοινά και σπάνια είδη. Στις μεγαλύτερες χωρικές κλίμακες, η ποικιλότητα του συνολικού πλούτου των ειδών αποδίδεται στη β-ποικιλότητα: τα βουνά είναι υπεύθυνα για το 20.94 και 26.25% των πεταλούδων και Ορθοπτέρων αντίστοιχα, ενώ οι υψομετρικές ζώνες για το 28.94 and 35.87% αντίστοιχα. Σε μικρότερες χωρικές κλίμακες, η β-ποικιλότητα ήταν υψηλότερη από ότι αναμενόταν έπειτα από τυχαία μετάθεση των τιμών όσον αφορά στο δείκτη Shannon. Ο τύπος ενδιαιτήματος βρέθηκε να παίζει σημαντικό ρόλο μόνο στην περίπτωση των σπάνιων Ορθοπτέρων. Τέλος, τα κοινά είδη ήταν αυτά που διαμόρφωναν τη συνολική ποικιλότητα των ειδών. Τονίζουμε τη σημασία των χωρικών επιπέδων τόσο της υψομετρικής ζώνης όσο και της θέσης του κάθε βουνού στον σχεδιασμό για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Τα προγράμματα βιοπαρακολούθησης ενδέχεται να χρειαστεί να προσαρμόσουν διαφορετικές στρατηγικές για τα είδη στόχους και να στοχεύουν στην καταγραφή των προτύπων των κοινών παρά των σπάνιων ειδών, καθώς αυτά καθορίζουν τα πρότυπα ποικιλότητας όλης της βιοκοινότητας.
Zografou, K., Adamidis, G., Komnenov, M., Kati, V., Sotirakopoulos, P., Pitta, E., Chatzaki, M. 2017. Diversity of spiders and orthopterans responds to intra-seasonal and spatial environmental changes. Journal of Insect Conservation 21(3): 531-543.
Η κατανόηση μας σχετικά με τις αποκρίσεις των αρθροπόδων στις περιβαλλοντικές πιέσεις είναι περιορισμένη, ιδιαίτερα για την ελάχιστα μελετημένη περιοχή της Μεσογείου. Υπό το φως της επερχόμενης κλιματικής αλλαγής και δεδομένης της αναγκαιότητας ύπαρξης πρωτοκόλλων για άμεση αποτίμηση της βιοποικιλότητας, εκτιμήθηκε πώς η αφθονία και ο αριθμός των ειδών δύο διαφορετικών ταξινομικών ομάδων, των εδαφικών αραχνών και των Ορθοπτέρων, οι οποίες ανήκουν σε διαφορετικές λειτουργικές ομάδες, μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (αρχή-μέσο-τέλος καλοκαιριού) και μεταξύ διαφορετικών τύπων ενδιαιτημάτων (λιβάδια, μακί και δάση). Οι αράχνες είχαν σημαντικά υψηλότερη αφθονία και αριθμό ειδών καθόλη τη διάρκεια της έρευνας. Τα Ορθόπτερα επέδειξαν χαμηλότερες τιμές αριθμού ειδών και αφθονίας στα δάση συγκριτικά με τα λιβάδια και τα μακί, ενώ για τις αράχνες δεν βρέθηκε κάποια σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ διαφορετικών τύπων ενδιατημάτων. Η αρχή του καλοκαιριού ήταν η εποχή όπου καταγράφηκε το μέγιστο της αφθονίας των αραχνών, ενώ το μέσο του καλοκαιριού καταγράφηκε το μέγιστο των Ορθοπτέρων. Η φυτοκάλυψη βρέθηκε να επηρεάζει σημαντικά την σύνθεση των κοινοτήτων και των δύο ταξινομικών ομάδων, ενώ τα Ορθόπτερα βρέθηκαν να επηρεάζονται επιπρόσθετα τόσο από το ύψος των φυτών όσο και από το ποσοστό κάλυψης από πέτρες. Υψηλό ποσοστό συνάφειας σημειώθηκε μεταξύ των δύο ομάδων, ενώ τα Ορθόπτερα παρείχαν το καλύτερο δίκτυο συμπληρωματικότητας. Τα αποτελέσματα μας καταδεικνύουν το πόσο ευαίσθητα στις περιβαλλοντικές μεταβολές είναι τα πρότυπα ποικιλότητας τόσο των αραχνών όσο και των Ορθοπτέρων, ακόμα και κατά για μικρά χρονικά διαστήματα και για μικρή χωρική κλίμακα. Όσον αφορά στην εφαρμογή των αποτελεσμάτων της έρευνας για την διατήρηση των ειδών, προτείνεται η εστίαση σε εκείνες τις μεταβλητές που ρυθμίζουν την ετερογένεια των ενδιαιτημάτων και τα χαρακτηριστικά των μικροενδιαιτημάτων. Τέλος, παρέχεται λίστα των ειδών με τη μεγαλύτερη επιρροή στη διακύμανση της ποικιλότητας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και προτείνεται το πιο αποτελεσματικό δίκτυο περιοχών για την προστασία των ειδών.
Hudson, L.N. et al. 2017. The database of the PREDICTS (Projecting Responses of Ecological Diversity In Changing Terrestrial Systems) project. Ecology and Evolution 7: 145-188.
Το έργο PREDICTS - Projecting Responses of Ecological Diversity In Changing Terrestrial Systems (www.predicts.org.uk)- χρησιμοποίησε τις υπάρχουσες δημοσιευμένες μελέτες για να δημιουργήσει μια μεγάλη και αντιπροσωπευτική βάση δεδομένων βιοποικιλότητας από πολλές περιοχές του κόσμου, όπου οι επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα από τη χρήση γης είναι διαφορετικές ως προς τον τύπο και την έντασή τους. Χρησιμοποιήσαμε αυτήν τη βάση δεδομένων για να αναπτύξουμε τόσο παγκόσμια όσο και περιφερειακά στατιστικά μοντέλα για να διερευνήσουμε την απόκριση της τοπικής βιοποικιλότητας στην αλλαγή χρήση γης. Στην εργασία περιγράφουμε και διαθέτουμε ελεύθερα την έκδοση της βάση δεδομένων του 2016, η οποία περιέχει περισσότερες από 3,2 εκατομμύρια εγγραφές για πάνω από 47.000 είδη σε περισσότερες από 26.000 τοποθεσίες. Περιγράφουμε τον τρόπο με τον οποίο η βάση δεδομένων μπορεί να βοηθήσει στην απάντηση μιας σειράς ερωτήσεων στην οικολογία και τη βιολογία διατήρησης. Από όσα γνωρίζουμε, αυτή είναι η μεγαλύτερη και πιο γεωγραφικά και ταξινομικά αντιπροσωπευτική βάση δεδομένων χωρικών συγκρίσεων της βιοποικιλότητας που έχει δημιουργηθεί μέχρι σήμερα. Είναι μια βάση χρήσιμη για τους ερευνητές που ενισχύει τις διεθνείς προσπάθειες για τη μοντελοποίηση και την κατανόηση της παγκόσμιας κατάστασης της βιοποικιλότητας.
Εφαρμογή: Τα αποτελέσματα της εργασίας χρησιμοποιήθηκαν σε ένα σημαντικό κείμενο πολιτικής παγκοσμίως και σε μία βάση δεδομένων. (α) FAO- Food and Agricultural organization of the United Nations – The State of the World Forests 2020 (2020), (β) Analysis & Policy Observatory. ORCID annual report 2016
Slancarova, J., Bartonova, A.,Zapletal, M., Kotilinek, M., Fric, Z., Micevski, N., Kati, V. Beshkov, S., Konvicka, M. 2016. Life History Traits Reflect Changes in Mediterranean Butterfly Communities due to Forest Encroachment. PLoS ONE 11(3): e0152026.
Η βιοποικιλότητα στα Ν. Βαλκάνια απειλείται από την εντατικοποίηση και την εγκατάλειψη της γης, με την τελευταία να οδηγεί στην επέκταση του δάσους σε πρώην ανοιχτά οικοσυστήματα. Διερευνήσαμε την επίδραση της επέκτασης του δάσους στον πλούτο τον ειδών, τη σύνθεση της βιοκοινότητας και την αντιπροσώπευση των λειτουργικών γνωρισμάτων του ιστορικού της ζωής, μέσω επαναλαμβανόμενων εποχιακών επισκέψεων σε 150 θέσεις, έκτασης ενός εκταρίου, σε πέντε διαφορετικές περιοχές (εντός τριών χωρών - Ελλάδα, Βουλγαρία, FYROM). Πραγματοποιήθηκε δειγματοληψία σε 10 αντιπροσωπευτικές θέσεις εντός λιβαδιών, ανοιχτής βλάστησης και σκληρόφυλλης βλάστησης, για κάθε μία από τις πέντε περιοχές. Οι περιοχές εντός λιβαδιών και η ανοιχτής βλάστησης φιλοξενούσαν κατά μέσο όρο περισσότερα είδη και περισσότερα είδη της κόκκινης λίστας από ότι οι θέσεις εντός σκληρόφυλλης βλάστησης, αλλά δε βρέθηκε κάποιο πρότυπο ειδικά για τα Μεσογειακά είδη. Όπως έδειξε η ανάλυση κατάταξης, κάθε ένας από τους τρεις τύπους βλάστησης φιλοξενούσε μια ξεχωριστή βιοκοινότητα πεταλούδων, με τα Μεσογειακά είδη να προτιμούν τα λιβαδικά ή τα ανοιχτά οικοσυστήματα. Η ανάλυση των λειτουργικών γνωρισμάτων έδειξε πως η διαδοχή της βλάστησης από τα λιβάδια προς τις ανοιχτά οικοσυστήματα και τα σκληρόφυλλα δάση προκαλεί μετατόπιση της βιοκοινότητας προς είδη που ξεχειμωνιάζουν νωρίτερα, έχουν λιγότερες γενιές το έτος και είδη που ζουν σε μεγαλύτερα Ευρωπαϊκά ή Ευρω-Σιβηρικά πλάτη, γεγονός που μειώνει την εκπροσώπηση των ενδημικών ειδών της Μεσογείου. Η απώλεια των λιβαδιών και των ημι-ανοιχτών οικοσυστημάτων λόγω της επέκτασης του δάσους επομένως απειλεί ακριβώς εκείνα τα είδη που θα έπρεπε να προστατεύονται στη Μεσόγειο, και άρα απαιτούνται άμεσα καινοτόμες δράσεις διατήρησης που να εμποδίσουν τη συνεχόμενη επέκταση του δάσους.
Zografou, K., Adamidis, G.K., Grill, A., Kati, V., Wilson, R.J., Halley, J.M. 2015. Who flies first? Habitat-specific phenological shifts of butterflies and orthopterans in the light of climate change: a methodological case study from south-east Mediterranean. Ecological Entomology 40: 562-574.
Τα έντομα υπόκεινται σε αλλαγή της φαινολογίας τους με διαφορετικούς ρυθμούς, και ακολουθούν διαφορετικά πρότυπα μεταβολής ως προς τους διαφορετικούς τύπους βλάστησης, τις χρονικές περιόδους ή τα είδη και τις ομάδες ειδών. Η κατανόηση του τρόπου και των αιτιών αυτής της διαφοροποίησης είναι ιδιαίτερα σημαντική. Αναλύθηκαν τα πρότυπα φαινολογίας των ημερόβιων λεπιδοπτέρων και των Ορθοπτέρων, μέσω μιας νέας προσέγγισης, χρησιμοποιώντας την ανάλυση SMA (standardized major axis analysis). Διερευνήθηκε: (i) εάν η φαινολογία (μέση ημερομηνία και διάρκεια πτήσης) των πεταλούδων και των ορθοπτέρων άλλαξε από την μία περίοδο δειγματοληψίας (1998-1999) στην άλλη (2011), (ii) εάν ο ρυθμός αλλαγής της φαινολογίας ήταν διαφορετικός μεταξύ των παραπάνω ταξινομικών ομάδων, και (iii) εάν ο ρυθμός της φαινολογικής διαφοροποίησης διέφερε σημαντικά μεταξύ διαφορετικών τύπων βλάστησης (αγροί, λιβάδια, δάση). Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα του 2011, διερευνήσαμε τις σχέσεις μεταξύ των περιβαλλοντικών παραμέτρων και της φαινολογίας των ειδών. Βρήκαμε πως και για τις δυο ομάδες, εκείνα τα είδη που εμφανίζονται αργότερα εμφανίστηκαν γρηγορότερα κατά τη δεύτερη περίοδο σε σχέση με την πρώτη. Η διάρκεια της παρουσίας των ειδών δεν παρουσίασε κοινό πρότυπο για τα είδη των πεταλούδων και δεν άλλαζε σημαντικά για τα ορθόπτερα μεταξύ των δύο περιόδων. Παρότι ο ρυθμός αλλαγής της φαινολογίας ήταν παρόμοιος και για τις δυο ομάδες, βρέθηκε πως η διάρκεια πτήσης των πεταλούδων ήταν μεγαλύτερη στις αγροτικές καλλιέργειες, ενώ δεν διέφερε μεταξύ των τύπων βλάστησης για τα Ορθόπτερα. Βρήκαμε επίσης πως οι πεταλούδες εμφανίζονται στα λιβάδια νωρίτερα από ότι στα δάση, το οποίο αποδίδεται στις συγκεκριμένες θερμοκρασιακές συνθήκες σε κάθε τύπο βλάστησης. Παρομοίως, η επίδραση της υγρασίας ήταν μικρότερη στη φαινολογία των πεταλούδων στα λιβάδια από ότι στα δάση. Καταγράφηκε επίσης καθυστέρηση στο χρόνο εμφάνισης των πεταλούδων ως προς την αύξηση της κάλυψης της βλάστησης. Η εργασία αυτή απέδειξε τη χρησιμότητα της μεθόδου SMA στις φαινολογικές μελέτες και υπογράμμισε πως τόσο ο τύπος της βλάστησης όσο και οι ιδιαίτερες περιβαλλοντικές συνθήκες εντός αυτού εξηγούν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τις αποκρίσεις των ειδών στην αλλαγή της φαινολογίας.
Zakkak, S., Halley, J.M., Akriotis, T., Kati, V. 2015. Lizards along an agricultural land abandonment gradient in Pindos Mountains, Greece. Amphibia-Reptilia 36: 253-264.
Η εγκατάλειψη της αγροτική γης θεωρείται ως ένας από τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις βιοκοινότητες στη Ν. Ευρώπη. Οι σαύρες, ως εξώθερμα είδη με χαμηλή ικανότητα διασποράς, είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στις απειλές που σχετίζονται με την αλλαγή των χρήσεων γης. Διερευνήσαμε την επίδραση της γεωργικής εγκατάλειψης στις σαύρες, σε μια απομονωμένη ορεινή περιοχή της Ελλάδας, με τη χρήση γραμμικών δειγματοληψιών, σε 20 τυχαίες επιλεγμένες επιφάνειες [1 km ×1 km], οι οποίες αντιπροσώπευαν την εγκατάλειψη της γεωργικής γης, με τη μορφή τεσσάρων κατηγοριών κάλυψης ξυλώδους βλάστησης. Καταγράψαμε τέσσερα είδη: Algyroides nigropunctatus, Lacerta viridis/trilineata, Podarcis tauricus and Podarcis muralis, το οποίο ήταν και το πιο κοινό. Τα αποτελέσματά μας έδειξαν πως η διαβάθμιση της κάλυψης της βλάστησης μετά από τη γεωργική εγκατάλειψη όπως και η βόσκηση δεν έχουν σημαντική επίδραση στην ποικιλότητα των σαυρών, δεδομένης της κυριαρχίας του P. murαlis, τη διαθεσιμότητα όλων των τύπων μικροενδιαιτημάτων στις κατηγορίες διαβάθμισης και τη χαμηλή ένταση της βόσκησης στην περιοχή μελέτης. Η ανάλυση των μικροενδιαιτημάτων έδειξε την καθαρή προτίμηση του P. muralis για γυμνό έδαφος. Παρά τη μη σημαντική επίδραση της γεωργικής εγκατάλειψης, η κυριαρχία του P. muralis αποτελεί ένδειξη για τη μετατόπιση της βιοκοινότητας των σαυρών προς είδη που προτιμούν δασικά περιβάλλοντα. Η διατήρηση ανοιχτών μικροενδιαιτημάτων, όπως το γυμνό έδαφος, θεωρείται μεγάλης σημασία για τη διατήρηση υψηλής ποικιλότητας σαυρών, καθώς η απώλειά τους θα επηρέαζε ακόμη και είδη που είναι πολύ κοινά σε δασικά οικοσυστήματα. Η χαμηλής έντασης βόσκησης, όπως και η ενίσχυση των πληθυσμών άγριων οπληφόρων στις αγροτικές περιοχές μπορεί να συνεισφέρει στην παρεμπόδιση της επέκτασης της ξυλώδους βλάστησης και στη διατήρηση της ετερογένειας του τοπίου.
Radović, A., Perĉec Tadić, M., Denac, D., Kati, V., Jelaska, S., Kotrošan, D. 2015. Modelling the spatial distribution of the White Stork (Ciconia ciconia) breeding populations in the Southeast Europe. 2015. Bird Study 62 (1):106-114.
Στόχος της παρούσας εργασίας ήταν η δημιουργία χωρικών μοντέλων πρόβλεψης της παρουσίας και της πληθυσμιακής πυκνότητας του πελαργού στην ΝΑ Ευρώπη, ώστε να εντοπιστούν οι περιοχές κατάλληλων ενδιαιτημάτων για το είδος, υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής. Μεθοδολογικά, ενοποιήσαμε τις διαθέσιμες βάσεις δεδομένων παρουσίας του πελαργού και καταδείξαμε εκείνες τις περιβαλλοντικές παραμέτρους που προβλέπουν τις θέσεις αναπαραγωγής του είδους. Χρησιμοποιήσαμε χωρικά μοντέλα πρόβλεψης με τη χρήση ψευδο-απουσιών (residual kringing) για την πρόβλεψη της παρουσίας και της πυκνότητας των θέσεων φωλεοποίησης. Το δυαδικό μοντέλο παρουσίας-απουσίας βρέθηκε πως ήταν ακριβές στην πρόβλεψη της παρουσίας των φωλιών. Το υψόμετρο, η κλίση, η ελάχιστη θερμοκρασία του Μαΐου και η απόσταση από κατοικημένη περιοχή είχαν σημαντική αρνητική επίδραση στην παρουσία και την πυκνότητα των φωλιών, ενώ ο τοπογραφικός δείκτης υγρασίας, η συνολική έκταση της κατοικημένης περιοχής και η βροχόπτωση της Άνοιξης είχαν θετική. Το μοντέλο μας αποδείχθηκε αποτελεσματικό ως διαχειριστικό εργαλείο για τον εντοπισμό μελλοντικών θέσεων φωλεοποίησης για το είδος, υπό το πρίσμα των αναμενόμενων μετακινήσεων λόγω κλιματικής αλλαγής. Επί παραδείγματι, η προστασία του πελαργού στις Δαλματικές ακτές είναι μεγάλης σημασίας, καθώς προβλέψαμε πως η περιοχή θα είναι η μοναδική κατάλληλη περιοχή αναπαραγωγής στην Κροατία στο μέλλον.
Schindler, S., von Wehrden, H., Poirazidis, K., Hochachka, W.M., Wrbka, T., Kati, V. 2015. Performance of methods to select landscape metrics for modelling species richness. Ecological Modelling 295: 107-112.
Οι δείκτες του τοπίου (landscape metrics) χρησιμοποιούνται ευρύτατα ως δείκτες στην οικολογική μοντελοποίηση. Οι διαθέσιμοι δείκτες τοπίου είναι πολλοί, ώστε η επιλογή των κατάλληλων μόνο δεικτών να αποτελεί πρόκληση στην ανάπτυξη των μοντέλων. Σε αυτήν την εργασία, ελέγξαμε την αποτελεσματικότητα των μεθόδων για την επιλογή τριών ομάδων δεικτών τοπίων, με στόχο να χρησιμοποιηθούν στην πρόβλεψη του αριθμού των ειδών έξι ταξινομικών ομάδων (ξυλώδη είδη, ορχιδέες, ορθόπτερα, αμφίβια, ερπετά, μικρά χερσαία πουλιά), καθώς και του συνολικού αριθμού των ειδών, μέσω μοντέλων σε ένα Μεσογειακό δασικό τοπίο. Οι μέθοδοι περιελάμβαναν (α) τη γνώμη του ειδικού (expert opinion), (β) την ανάλυση κλαδογράμματος αποφάσεων (decision tree analysis), (γ) την ανάλυση κυρίων συνιστωσών (principal component analysis), και (δ) την ανάλυση κύριας παλινδρόμησης (principal component regression). Οι παραπάνω μέθοδοι συγκρίθηκαν ως προς την τυχαία επιλογή και την άριστη επιλογή δεικτών (συστηματικός έλεγχος όλων των συνδυασμών δεικτών τοπίου). Όλες οι μέθοδοι είχαν σημαντικά χειρότερη επίδοση ως προς την ιδανική μέθοδο, ενώ οι στατιστικές μέθοδοι (β-δ) είχαν καλύτερη επίδοση από την τυχαία επιλογή, ενώ η γνώμη του ειδικού είχε χειρότερη επίδοση από την τυχαία επιλογή. Καταλήξαμε επομένως πως η διαδικασία επιλογής των καταλληλότερων δεικτών για τη μοντελοποίηση της βιοποικιλότητας δεν είναι μια απλή διαδικασία. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα του συστηματικού ελέγχου όλων των δεικτών του τοπίου δεν αναμένεται να καταδείξουν κατάλληλους δείκτες.
*Kati, V., Hovardas, T., Dieterich, M., Ibisch, P.L., Mihok, B., Selva, N. 2015. The Challenge of Implementing the European Network of Protected Areas Natura 2000. Conservation Biology 29 (1):260-270.
Το δίκτυο Φύση 2000 συνιστά ένα από τα μεγαλύτερα διεθνή δίκτυα προστατευόμενων περιοχών, διεπόμενο από τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες των πουλιών και των οικοτόπων και ειδών. Καθώς ο χωρικός σχεδιασμός του δικτύου ολοκληρώνεται, η μεγαλύτερη πρόκληση που τίθεται σήμερα είναι η σωστή διαχείριση των περιοχών του. Η παρούσα κοινωνική έρευνα αξιολογεί την πολύπλευρη εφαρμογή του δικτύου Φύση 2000, με βάση τις απόψεις 242 επιστημόνων της βιολογίας διατήρησης, οι οποίοι ενεπλάκησαν στην εφαρμογή του δικτύου σε 24 Ευρωπαϊκές χώρες. Οι ερωτώμενοι διέκριναν εφτά βασικούς παράγοντες που διέπουν την σωστή λειτουργία του δικτύου. Αυτοί ήταν με φθίνουσα σειρά θετικής αξιολόγησης οι εξής: σχεδιασμός του δικτύου, χρήση εξωτερικών πόρων, νομικό πλαίσιο, επιστημονική συμβολή, διαδικαστικό πλαίσιο, κοινωνική συμβολή, εθνική και τοπική πολιτική. Σε γενικές γραμμές, οι επιστήμονες εξέφρασαν μέτρια ικανοποίηση ως προς την εφαρμογή του δικτύου Φύση 2000. Η ανάλυσή μας (tree modeling) κατέδειξε πως η ανεπαρκής εφαρμογή των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων ήταν από τις βασικές αδυναμίες του δικτύου. Τα βασικά επιτεύγματα του δικτύου Φύση 2000 περιλάμβαναν τη σημαντική αύξηση της επιστημονικής γνώσης για τις περιοχές του δικτύου, τη μεγάλη συνεισφορά των μη κυβερνητικών οργανώσεων, τον κατάλληλο σχεδιασμό του δικτύου ως προς τη χωρική κάλυψη και την αντιπροσωπευτικότητά του, και τέλος την καταλληλότητα του συναφούς Ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου. Στις βασικές αδυναμίες του δικτύου Φύση 2000 συγκαταλέγονταν η έλλειψη πολιτικής βούλησης σε τοπικό και εθνικό επίπεδο για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων του δικτύου, η αρνητική στάση των τοπικών κοινωνιών, η έλλειψη κατάλληλου γνωστικού υποβάθρου από τους τοπικούς παράγοντες, η οποία δυσχεραίνει την τεκμηριωμένη λήψη σωστών πολιτικών αποφάσεων, καθώς και η υποστελέχωση των αρμόδιων φορέων διαχείρισης. Οι πιο σημαντικές προτάσεις για τη βελτίωση της εφαρμογής του δικτύου Φύση 2000 ήταν περιλάμβαναν την ενίσχυση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης του κοινού, την παροχή περιβαλλοντικής παιδείας ιδιαίτερα στις τοπικές κοινωνίες, την εμπλοκή ειδικών επιστημόνων υψηλών προσόντων σχετικών με την προστασία και διατήρηση της φύσης, την ενίσχυση του ελέγχου της ποιότητας των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, και τέλος την ίδρυση ενός ανεξάρτητου Ευρωπαϊκού ταμείου χρηματοδότησης του δίκτυο Φύση 2000.
Εφαρμογή: H εργασία λήφθηκε υπόψη σε τρία κείμενα πολιτικής. (α) Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Fitness Check’ Evaluation of EU Birds and Habitats Directives. H εργασία λήφθηκε σοβαρά υπόψη (6 αναφορές εντός κειμένου) στη διαδικασία αξιολόγησης του νομικού πλαισίου που διέπει το δίκτυο Natura 2000 (2016). (β) IUCN-International Union for Conservation of Nature. Εντός της σειράς Best Practice Protected Area Guidelines Series. Τίτλος: Lignes directrices pour les aires protégées à gouvernance privée. (2020) (γ) US National Academy Press. A Review of the Landscape Conservation Cooperatives (2016)
Papaioannou, Η., Sgardelis, S., Chondropoulos, B., Vassilakis, D., Kati, V., Dimopoulos, P. 2015. Demographic characteristics, seasonal range and habitat topography of Balkan chamois population in its southernmost limit of its distribution (Giona mountain, Greece). Journal of Natural History 49 (5-8):327-345.
Στην παρούσα εργασία βρήκαμε πως η ετήσια επικράτεια (annual range) του Βαλκανικού αγριόγιδου (Rupicapra rupicapra balcanica) στο όρος Γκιώνα είναι 5502 ha. Η πληθυσμιακή πυκνότητα ήταν χαμηλή (2 άτομα/ 100ha). Τα εποχιακά πρότυπα της επικράτειας διέφεραν σημαντικά, με την ελάχιστη επικράτεια να σημειώνεται το καλοκαίρι και τη μέγιστη το χειμώνα (30% και 79% της ετήσιας επικράτειας αντίστοιχα). Το στρες από τη ζέστη κατά το καλοκαίρι, καθώς και η αναπαραγωγική δραστηριότητα κατά τo φθινόπωρο πιθανόν να σχετίζονται με το συσσωματικό πρότυπο κατανομής αυτές τις εποχές (έκταση πυρήνων κατανομής 28% και 22% αντίστοιχα, με βάση τον προσδιορισμό τους με τη μέθοδο Fixed Kernel Density Estimator). Τα αγριόγιδα βρέθηκε πως χρησιμοποιούν στατιστικά σημαντικά χαμηλότερα υψόμετρα το χειμώνα (1212m) από ότι το καλοκαίρι (2223 m) και σημαντικά πιο απότομες πλαγιές το χειμώνα (35ο). Η έκθεση δεν βρέθηκε να έχει σημαντική επίδραση στην επιλογή του ενδιαιτήματος. Η δημογραφική δομή ήταν ως εξής: κατσίκια (21%), βετούλια (8%), ενήλικα θηλυκά (35%), ενήλικα αρσενικά (36%). Απαιτείται ιδιαίτερη πρόνοια για την αντιμετώπιση της λαθροθηρίας, του ανταγωνισμού με τα κτηνοτροφικά ζώα καθώς και για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, για τη διατήρηση του πληθυσμού του είδους στην Γκιώνα.
Εφαρμογή: H εργασία λήφθηκε υπόψη στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Αγριόγιδο των Βαλκανίων (Rupicapra rupicapra balcanica) (2020).
Dyulgerova, S., Gramatikov, M., Pedashenko, M., Vassilev, K., Kati, V., Nikolov, S.C. 2015. Farmland birds and agricultural land abandonment: Evidences from Bulgaria. Acta Zoologica Bulgarica 67 (2): 223-234.
Τα αγροτικά πουλιά είναι γνωστό πως μειώνονται έντονα στην Ευρώπη τα τελευταία 30 χρόνια. Η αγροτική εγκατάλειψη θεωρείται πως αποτελεί το βασικό παράγοντα για τις αρνητικές πληθυσμιακές τους τάσεις. Αυτό το θέμα έχει ευρέως εξεταστεί στην Δυτική Ευρώπη, αλλά ελάχιστα στοιχεία είναι διαθέσιμα για την Κεντρική και Ανατολική. Διερευνήσαμε τη διαφοροποίηση της βιοκοινότητας των πουλιών ως προς τη δομή της σε διαφορετικά στάδια δασικής διαδοχής που έπονται της αγροτικής εγκατάλειψης (από τη δεκαετία του 40) στη Βουλγαρία. Τα αποτελέσματά μας κατέδειξαν πως ο αριθμός των ειδών και η ποικιλότητα μειώνεται ως προς τα στάδια της δευτερογενούς διαδοχής της βλάστησης, αλλά η συνολική σχετική αφθονία δεν επηρεάζεται. Οι αλλαγές της βιοκοινότητας εντοπίστηκαν κυρίως στα λιβαδικά είδη πουλιών, καθώς παρουσίασαν μείωση αριθμού ειδών, ποικιλότητας και αφθονίας. Τα είδη Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος διατήρησης επίσης παρουσίαζαν μειωτική τάση. Η αναχαίτιση της απώλειας των αγροτικών πουλιών στις ορεινές περιοχές μικρής αποδοτικότητας της Βουλγαρίας θα πρέπει να ενισχυθεί η αειφορική αγροτική ανάπτυξη, μέσω της εφαρμογής αγρο-περιβαλλοντικών και άλλων μέτρων που θα ενθαρρύνουν τη διατήρηση της μικρής κλίμακας παραδοσιακής γεωργίας.
Hudson, L. N., T. et al. 2014. The PREDICTS database: a global database of how local terrestrial biodiversity responds to human impacts. Ecology and Evolution 4(24): 4701-4735.
Η βιοποικιλότητα συνεχίζει να μειώνεται υπό την επίδραση των ανθρωπογενών πιέσεων, όπως η καταστροφή των βιοτόπων, η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, η ρύπανση και η εισαγωγή ξενικών ειδών. Τα χαρισματικά είδη κυριαρχούν σήμερα στις υπάρχουσες παγκόσμιες βάσεις δεδομένων ως προς την κατάσταση απειλής ή τα πληθυσμιακά δεδομένα χρονοσειρών. Η ενοποίηση βάσεων δεδομένων μεγάλης ταξινομικής και βιογεωγραφικής κάλυψης, οι οποίες να μπορούν να υποστηρίξουν και τον υπολογισμό δεικτών βιοποικιλότητας, είναι απαραίτητες για την καλύτερη κατανόηση των ιστορικών μειώσεων της βιοποικιλότητας και να προβλέψουν – και αποτρέψουν – μελλοντικές μειώσεις. Σε αυτήν την εργασία δημιουργούμε και περιγράφουμε μια νέα βάση δεδομένων με άνω των 1,6 εκ. δειγμάτων από 78 χώρες, αντιπροσωπεύοντας 28.000 είδη. Τα δεδομένα προέρχονται από εργασίες τοπικής κλίμακας, οι οποίες αναφέρονται σε χερσαία οικοσυστήματα και συγκρίνουν τα χωρικά πρότυπα κατανομής της βιοποικιλότητας ως προς ανθρωπογενείς πιέσεις σε όλον τον κόσμο. Η βάση περιλαμβάνει μετρήσεις από 208 (εκ των 814) οικοπεριοχές, 13 (εκ των 14) βιολογικές σφαίρες (biomes), 25 (εκ των 35) κέντρα βιοποικιλότητας (hotspots) και 16 (εκ των 17) χώρες μεγάλης ποικιλότητας. Η βάση δεδομένων περιέχει πάνω από 1% των γνωστών ειδών και πάνω από 1% των γνωστών ειδών εντός πολλών τάξα – περιλαμβάνοντας ανθοφόρα φυτά, γυμνόσπερμα, πουλιά, θηλαστικά, ερπετά, αμφίβια, σκαθάρια, λεπιδόπτερα και υμενόπτερα. Η βάση επομένως είναι σημαντικά μεγαλύτερη και πολύ πιο αντιπροσωπευτική από αυτές που έχουν χρησιμοποιηθεί στη μοντελοποίηση των τάσεων και των αποκρίσεων της βιοποικιλότητας. Η βάση δημιουργήθηκε ως μέρος του προγράμματος PREDICTS (Projecting Responses of Ecological Diversity In Changing Terrestrial Systems – www.predicts.org.uk). Στην παρούσα εργασία περιγράφεται συνοπτικά η βάση, ενώ η πλήρης βάση θα είναι διαθέσιμη το 2015.
Zografou, K., Kati, V., Grill, A., Wilson, R.J., Tzirkalli, E., Pamperis, N.L., Halley, J.M. 2014. Signals of climate change in butterfly communities in a Mediterranean protected area. PlosOne. 9 (1), e87245.
Το Ευρωπαϊκό δίκτυο των προστατευόμενων περιοχών θα μπορούσε να καταστεί ανεπαρκές υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής, σε περίπτωση που τα είδη αλλάξουν την κατανομή τους προς μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη και υψόμετρα, όπως αναμένεται. Ιδιαίτερα η περιοχή της Μεσογείου είναι ανεπαρκώς μελετημένη ως προς τις αναμενόμενες αποκρίσεις των ειδών στην κλιματική αλλαγή. Η παρούσα έρευνα αφορά στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις πεταλούδες, θεωρώντας ως υπόθεση εργασίας το Εθνικό Πάρκο της Δαδιάς. Για αυτό το σκοπό, διερευνήσαμε την αλλαγή της βιοκοινότητας των πεταλούδων σε μακροχρόνια (1998-2011/2012) και βραχυχρόνια βάση (2011-2012), συλλέγοντας δεδομένα σχετικής αφθονίας των ειδών σε 21 και 18 διαδρομές για τα έτη 2011 και 2012 αντίστοιχα, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά το 1998. Η θερμοκρασιακή μεταβολή εκτιμήθηκε για ένα διάστημα 22 ετών (1990-2012), εντός του οποίου πραγματοποιήθηκαν και οι τρεις δειγματοληψίες. Εκτιμήσαμε τις αλλαγές στη σύνθεση της βιοκοινότητας και στην ποικιλότητα των πεταλούδων, θεωρώντας (α) την κατανομή των ειδών ως προς το υψόμετρο στην Ελλάδα, και (β) τον Ευρωπαϊκό «Θερμοκρασιακό δείκτη της βιοκοινότητας», ο οποίος υπολογίζεται ως ο μέσος όρος των θερμοκρασιών των περιοχών όπου απαντάται κάθε είδος στην Ευρώπη, σταθμισμένος με την αφθονία του κάθε είδους ανά δειγματοληπτική περιοχή και έτος. Παρά το μακροχρόνιο καθεστώς προστασίας στην περιοχή του Ε.Π. της Δαδιάς και την επακόλουθη σταθερότητα των χρήσεων γης στην περιοχή μελέτης, βρήκαμε μια αξιοσημείωτη αλλαγή στη σύνθεση της βιοκοινότητας των πεταλούδων κατά το διάστημα των 13 ετών, συνακόλουθα με μια αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας της τάξεως του 0.95°C. Αντίθετα, η ανάλυσή μας δεν έδειξε να υπάρχει σημαντική μεταβλητότητα στη σύνθεση της βιοκοινότητας μεταξύ δύο διαδοχικών ετών (2011-12), υποδηλώνοντας πως η μεταβλητότητα της σύνθεσης της βιοκοινότητας σε μακροχρόνια βάση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μακροχρόνιων περιβαλλοντικών αλλαγών, όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη. Παρατηρήσαμε μια αύξηση της αφθονίας των ειδών που προτιμούν ενδιαιτήματα χαμηλότερων υψομέτρων, ενώ αντίθετα οι αφθονίες των ειδών μεγαλύτερων υψομέτρων μειώθηκαν. Ο Θερμοκρασιακός Δείκτης της Βιοκοινότητας βρέθηκε να αυξάνεται σε όλα τα ενδιαιτήματα, πλην των αγροτικών περιοχών. Αν παρόμοιες αλλαγές καταγραφούν και σε άλλες προστατευόμενες περιοχές και σε άλλες ταξινομικές ομάδες στη Μεσόγειο, είναι αναγκαία η υιοθέτηση μιας νέας οπτικής και ο σχεδιασμός νέων μέτρων προστασίας και διαχείρισης στην Ευρώπη, για τη διατήρησης των ειδών σε μακροχρόνια βάση.
Εφαρμογή: Διαχείριση στην Ελλάδα. H εργασία λήφθηκε υπόψη στο 2ο Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο του Εθνικού Πάρκου Δάσους «Δαδιάς–Λευκίμμης-Σουφλίου» (Ζώνη Α). Περίοδος εφαρμογής: 2017-2026
Zakkak, S., Kakalis, E., Radovic, A., Halley, J.M., Kati, V. 2014. The impact of forest encroachment after agricultural land abandonment on passerine bird communities: The case of Greece. Journal for Nature Conservation 22 (2): 157-165.
Η εγκατάλειψη της γεωργικής γης είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες της αλλαγής χρήσεων γης, οδηγώντας σε ποικίλες αποκρίσεις των αγροτικών βιοκοινοτήτων. Σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε την επίδραση της αγροτικής εγκατάλειψης στα στρουθιόμορφα πουλιά, πραγματοποιήσαμε δειγματοληψία σε 20 τυχαίες επιφάνειες (1kmΧ1km) σε ορεινές περιοχές της ΒΔ Ελλάδας εντός τεσσάρων κατηγοριών δασικής διαδοχής, ώστε να αντανακλάται η διαβάθμιση της αγροτικής εγκατάλειψης. Χρησιμοποιήσαμε τη μέθοδο των σημείων ακοής (169 σημεία)για να καταγράψουμε 47 είδη και αναλύσαμε τη διαφοροποίηση της βιοκοινότητας των πουλιών ως προς τη διαβάθμιση της εγκατάλειψης. Βρέθηκε πως η βόσκηση έχει επιθυμητό αποτέλεσμα ως προς την ανακοπή του φαινομένου της δάσωσης που ακολουθεί τη γεωργική εγκατάλειψη. Η σύνθεση των ενδιαιτημάτων αλλάζει σταδιακά ως προς τη διαβάθμιση με τα δάση να εξαπλώνονται εις βάρος των βοσκοτόπων και λιβαδικών εκτάσεων. Η δάσωση έχει σημαντική αρνητική επίδραση στην ποικιλότητα και στον αριθμό των ειδών των πουλιών, και ιδιαίτερα στα τυπικά αγροτικά πουλιά και στα είδη των Μεσογειακών θαμνώνων. Πέντε ομάδες ειδών διακρίνονται ως προς τη διαβάθμιση της εγκατάλειψης: (α) είδη των πευκοδασών και είδη που προτιμούν τις δασικές κοιλότητες, (β) είδη που προτιμούν ανοιχτά δάση, παρυφές δασών και οικοτόνους, (γ) είδη των θαμνώνων ή των ημιανοιχτών θαμνώνων, (δ) Μεσογειακά αγροτικά πουλιά που προτιμούν ημι-ανοιχτά ενδιαιτήματα με φυτοφράχτες ή νησίδες δάσους, και (ε) είδη με γενικευμένη οικοθέση των δασών και θαμνώνων. Εντοπίσαμε 22 είδη που αντιπροσωπεύουν τις παραπάνω οικολογικές κοινότητες, ως ένα νέο διαχειριστικό εργαλείο παρακολούθησης της αλλαγής της γεωργικής χρήσης γης. Προτείνουμε πως η διατήρηση των αγροτικών μωσαϊκών θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα της αγροτικής πολιτικής όσον αφορά στη διατήρηση της βιοκοινότητας των αγροτικών πουλιών.
Εφαρμογή: H εργασία λήφθηκε υπόψη σε δυο σημαντικά κείμενα πολιτικής. (α) Στη διαδικασία αξιολόγησης του νομικού πλαισίου που διέπει το δίκτυο Natura 2000 (Fitness Check’ Evaluation of EU Birds and Habitats Directives) και στην αντίστοιχη τελική αναφορά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2016). (β) FAO- Food and Agricultural Organization of the United Nations: Biodiversity for food and agriculture and ecosystem services (2020)
Miculic, K. Radovic, A., Kati, V., Jelaska, S., Tepic, N. 2014. Effects of land abandonment on bird communities of smallholder farming landscapes in post-war Croatia: implications for conservation policies. Community Ecology 15(2): 169-179.
Η αγροτική εγκατάλειψη είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο στις αγροτικές περιοχές, ιδιαίτερα στις πρώην κομμουνιστικές χώρες της ανατολικής και νοτιο-ανατολικής Ευρώπης. Επιπλέον, το φαινόμενο της μείωσης του πληθυσμού στις απομακρυσμένες περιοχές ήταν ακόμη πιο έντονο στην Κροατία λόγω των πολεμικών συρράξεων, ώστε η αγροτική εγκατάλειψη να είναι πιο έντονη. Τα αγροτικά οικοσυστήματα στην Κροατία δεν είναι ενιαία, αλλά εναλλάσσονται με δασικά ενδιαιτήματα, ως αποτέλεσμα της μικρής κλίμακας παραδοσιακής γεωργίας. Η δάσωση που έπεται της γεωργικής εγκατάλειψης επηρεάζει τα πουλιά των αγρών, τα οποία είναι από τα πιο απειλούμενα της Ευρώπης. Στην εργασία μας αυτή, εξετάσαμε τη βιοκοινότητα των πουλιών κατά τη διαβάθμιση της αγροτικής εγκατάλειψης, η οποία εκφράστηκε ως τέσσερεις κατηγορίες αυξανόμενης δασικής κάλυψης. Τα αποτελέσματά μας δεν έδειξαν σημαντική επίδραση της εγκατάλειψης στην ποικιλότητα των πουλιών (Shannon index) και οι τέσσερις κατηγορίες δάσωσης δεν διέφεραν σημαντικά ως προς την ορνιθολογική τους αξία διατήρησης. Υπήρχαν ωστόσο σημαντικές διαφορές στην αφθονία των πουλιών. εξετάζοντας χωριστά τρεις διαφορετικές οικολογικές ομάδες (guilds): τα αγροτικά, δασικά και «άλλα» είδη πουλιών. Εξάγαμε τέσσερα είδη (Emberiza citrinella, Lanius collurio, Turdus philomelos, Erithacus rubecula) ως δυνάμενους δείκτες του βαθμού εγκατάλειψης για τις τέσσερις κλάσεις δάσωσης αντίστοιχα. Με τα ως άνω είδη μοντελοποιήσαμε επιτυχώς την κατανομή των καταγεγραμμένων ομάδων ειδών σε επίπεδο δειγματοληπτικής επιφάνειας στη διαβάθμιση της εγκατάλειψης. Υπογραμμίζουμε την ανάγκη να υιοθετηθούν νέες και ολιστικές οπτικές για τις χρήσεις γης στις περιοχές που έχουν εγκαταλειφθεί, με στόχο την εφαρμογή κατάλληλης πολιτικής διατήρησης και προστασίας.
Zakkak, S., Chatzaki, M., Karamalis, N., Kati, V. 2014. Spiders in the context of agricultural land abandonment in Greek Mountains: species responses, community structure and the need to preserve traditional agricultural landscapes. Journal of Insect Conservation 18 (4): 599-611
Η εγκατάλειψη της αγροτικής γης είναι ένα σοβαρό θέμα στη σφαίρα της διαχείρισης και προστασίας για τα απομακρυσμένα οικοσυστήματα των Μεσογειακών βουνών. Παρότι η επίδρασή της στα πουλιά ή τις πεταλούδες έχει επαρκώς μελετηθεί, η γνώση μας παραμένει φτωχή για άλλες ομάδες ασπονδύλων όπως οι αράχνες. Στην παρούσα εργασία πραγματοποιήσαμε δειγματοληψία για τις εδαφόβιες αράχνες (Gnaphosidae, Liocranidae, Miturgidae and Corrinidae) σε 20 τυχαία επιλεγμένες επιφάνειες (1km X 1km, 15 παγίδες εδάφους), εντός τεσσάρων κατηγοριών δασικής διαδοχής, οι οποίες αντιπροσώπευαν τη διαβάθμιση της αγροτικής εγκατάλειψης. Τα αποτελέσματά μας έδειξαν πως αγροτική εγκατάλειψη προκαλεί μείωση του πλούτου των ειδών και της ποικιλότητάς τους (Simpson index), καθώς τα δάση με κάλυψη >75% ήταν φτωχότερα. Αποδείξαμε επίσης το θετικό ρόλο της ήπιας βόσκησης (0.4-4 κτηνοτροφικές μονάδες/km2) για την αφθονία των εδαφόβιων αραχνών. Η ανάλυση της βιοκοινότητας κατέδειξε την ύπαρξη τεσσάρων διακριτών ομάδων συμπατρικών ειδών, ενώ τα γενικευμένα γραμμικά μοντέλα (GLM) σε επίπεδο ομάδων και ειδών απέδειξαν τον καθοριστικό ρόλο της δάσωσης, και δευτερευόντως άλλων περιβαλλοντικών παραγόντων όπως η υγρασία, το υψόμετρο και το γεωγραφικό μήκος, στη ρύθμιση των προτύπων κατανομής των ειδών αραχνών. Τα μέτρα προστασίας για τη διατήρηση των εδαφόβιων αραχνών θα πρέπει να επικεντρωθούν στην προώθηση των παραδοσιακών γεωργικών πρακτικών, όπως η μικρής κλίμακας γεωργία και η ήπια βόσκηση, ώστε να διατηρηθούν τα ανοιχτά και ημι-ανοιχτά αγροτικά μωσαϊκά.
Willemse, L., Kati, V, Odé, B. 2014. Epirus Grasshopper: a Prima Ballerina Courtship! In: Hegan, A (ed), No More Endlings: saving species one story at a time, Motivational Press, Melbourne, 246-253.
No Description
Schindler, S., von Wehrden, H., Poirazidis ,K., Wrbka, Th., Kati, V. 2013. Multiscale performance of landscape metrics as indicators of species richness of plants, insects and vertebrates. Ecological Indicators 31: 41– 48.
Οι δείκτες του τοπίου (landscape metrics) χρησιμοποιούνται ευρέως για τη διερεύνηση της χωρικής δομής των τοπίων. Υπάρχουν πολλοί δείκτες, αλλά η έρευνα επί της δυνατότητάς τους να καταδεικνύουν τον πλούτο των ειδών σε διαφορετικές κλίμακες είναι ιδιαίτερα περιορισμένη. Θεωρώντας ως υπόθεση εργασίας ένα Μεσογειακό δασικό τοπίο - Εθνικό Πάρκο Δαδιάς (Ελλάδα), διερευνήσαμε την εφαρμογή 52 δεικτών τοπίου ως δείκτες του αριθμού των ειδών για έξι τάξα (ξυλώδη είδη, ορχιδέες, ορθόπτερα, αμφίβια, ερπετά και μικρά χερσαία πουλιά) καθώς και για το συνολικό αριθμό των ειδών. Υπολογίσαμε του δείκτες του τοπίου σε κύκλους πέντε διαφορετικών μεγεθών για κάθε μία από τις 30 δειγματοληπτικές επιφάνειες. Εφαρμόσαμε γραμμικά μικτά μοντέλα για να εκτιμήσουμε τις σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ των μετρικών του τοπίου και του αριθμού των ειδών, και για να εκτιμήσουμε την επίδραση του έκτασης της επιφάνειας στη καλή λειτουργία των μετρικών. Τα αποτελέσματά μας έδειξαν πως οι δείκτες του τοπίου ήταν καλοί δείκτες για το συνολικό αριθμό των ειδών, καθώς και για το αριθμό των ξυλωδών ειδών, των ορθοπτέρων και των ερπετών. Οι δείκτες που μετρούσαν το σχήμα των τεμαχίων, την εγγύτητα, την υφή και την ποικιλότητα του τοπίου οδηγούσαν συχνά σε μοντέλα καλής προσαρμοστικότητας, ενώ αυτοί που μετρούσαν την έκταση των τεμαχίων, την ομοιότητα και τη αντίθεση των παρυφών των τεμαχίων σπάνια οδηγούσαν στα σημαντικά στατιστικά μοντέλα. Η χωρική κλίμακα επηρέαζε την επίδοση των δεικτών του τοπίου, καθώς τα ξυλώδη είδη, τα ορθόπτερα και τα μικρά χερσαία πουλιά μπορούσαν να προβλεφθούν καλύτερα σε μικρότερου μεγέθους επιφάνειες, ενώ τα ερπετά συνήθως σε μεγαλύτερες επιφάνειες. Τα ως άνω πρότυπα συσχετίσεων και επιδόσεων των δεικτών του τοπίου μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην κατανόηση της δομής του τοπίου ως βασικό παράγοντα και δείκτη της βιοποικιλότητας, καθώς και στη βελτίωση των διαχειριστικών αποφάσεων για τα δάση και το τοπίο σε Μεσογειακά και άλλα δασικά μωσαϊκά..
*Kati, V., Zografou, K., Tzirkalli, E., Chitos, Th., Willemse, L. 2012. Butterfly and grasshopper diversity patterns in humid Mediterranean grasslands: the roles of disturbance and environmental factors. Journal of Insect Conservation 16 (2): 807-818.
Η παρούσα εργασία ερευνά τις βιοκοινότητες των πεταλούδων, των ορθοπτέρων και των αγγειοσπέρμων φυτών σε δέκα παροδικά πλημμυρισμένα λιβάδια υπό διαφορετικό καθεστώς ανθρωπογενούς διαταραχής (ΒΔ Ελλάδα). Η ένταση της διαταραχής εκτιμήθηκε με βάση τη συχνότητά της και τον τύπο της (βόσκηση, χορτονομή, ποδοπάτημα από ζώα, υποδομές).Τα πρότυπα κατανομής των πεταλούδων ρυθμίζονται από την υγρασία και το υψόμετρο (Redundancy Analysis). Το υψόμετρο, η αφθονία των ανθέων, η χαμηλή ένταση της διαταραχής και ο αριθμός των φυτικών ειδών προβλέπουν ικανοποιητικά τον αριθμό των ειδών των ορθοπτέρων, ενώ ο αριθμός των ειδών των ορθοπτέρων κι η υγρασία προβλέπουν ικανοποιητικά τον αριθμό των φυτικών ειδών (Generalized Linear Models). Το είδος Chorthippus lacustris, ένα κρισίμως κινδυνεύον και ενδημικό είδος σχετίζεται θετικά με τα υγρά μικρο-ενδιαιτήματα με μεγάλη αφθονία ανθέων. Η διαδικασία της ανάδειξης δεικτών κατέληξε στην εξαγωγής τεσσάρων ειδών πεταλούδων ως τυπικά είδη για ενδιαιτήματα με εμφανή την ύπαρξη φυτοφραχτών και δεντροστοιχιών. Η διαχείριση των περιοχών για τις πεταλούδες θα πρέπει να εστιάσει στη διατήρηση του υγρού χαρακτήρα των υγρών λιβαδιών, όπως και στη διατήρηση των φυτοφραχτών και των δεντροστοιχιών. Η μείωση της ανθρωπογενούς διαταραχής προς ένα σύστημα περιστασιακής βόσκησης και χορτονομής φαίνεται πως ωφελεί και τις πεταλούδες και τα ορθόπτερα. Τέλος, προτείνουμε τη χρήση των ορθοπτέρων ως δείκτες για τα φυτά και αντίστροφα, δεδομένων της σύγκλισης των προτύπων κατανομής τους.
Εφαρμογή: H εργασία λήφθηκε υπόψη στo Ευρωπαϊκό κόκκινο βιβλίο των Ορθοπτέρων της IUCN που δημοσιεύτηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (2016)
Schindler, S., Curado, N., Nikolov, S., Kreft, E., Carcamo B., Catsadorakis G., Poirazidis, K, Kati V. 2011. From research to implementation: nature conservation in the Eastern Rhodopes mountains, European Green Belt (Greece and Bulgaria). Journal for Nature Conservation 19:193-201.
Η προστασία της φύσης θα έπρεπε ιδανικά να βασίζεται στις επιστημονικές προτάσεις οι οποίες προέρχονται από την εφαρμοσμένη έρευνα στη φύση, όπως επίσης και στα προγράμματα βιοπαρακολούθησης, τα οποία και αξιολογούν την αποτελεσματικότητα των άνω προτάσεων. Θεωρήσαμε ως υπόθεση εργασίας ένα σύστημα έξι προστατευόμενων περιοχών στα βουνά της Ανατολικής Ροδόπης στο νότιο τμήμα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Ζώνης (EGB). Με στόχο να διερευνήσουμε την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης και προστασίας της φύσης, προβήκαμε σε μια ανασκόπηση 196 άρθρων περιοδικών και βιβλίων, οκτώ διδακτορικών και μεταπτυχιακών διατριβών και 39 επιστημονικών αναφορών σχετικά με το Ελληνικό (μία προστατευόμενη περιοχή 428km2) και το Βουλγαρικό (πέντε προστατευόμενες περιοχές, 904km2) τμήμα της περιοχής μελέτης. Εξήχθησαν 743 διαχειριστικές προτάσεις, και βρέθηκε πως το 74% των άνω προτάσεων ήταν γνωστές σε 10 ειδικούς επιστήμονες τοπικά, οι οποίοι συμπλήρωσαν σχετικά ερωτηματολόγια. Στην Ελληνική (GR) και τη Βουλγαρική (BG) πλευρά μόνο 52% και 16% των προτάσεων αντίστοιχα είχαν εφαρμοστεί, ενώ μόνο 15% (GR) και 3.1% (BG) των προτάσεων είχαν εφαρμοστεί και αξιολογηθεί ως προς την αποτελεσματικότητά τους. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι βασικές αιτίες για τη μη εφαρμογή και μη αξιολόγηση ήταν η απουσία ή η ανικανότητα των σχετικών αρμόδιων φορέων. Ορισμένες προτάσεις είχαν ιδιαίτερα χαμηλή βαθμολογία ως προς την εφαρμογή τους, όπως αυτές σχετικά με τις γεωργο-κτηνοτροφικές πρακτικές (GR: 29%, BG: 16%), ή την προστασία των θηλαστικών (GR: 0%, BG: 16%). Ορισμένες άλλες προτάσεις είχαν σχετικά υψηλή βαθμολογία τουλάχιστον για την Ελλάδα, όπως ο τουρισμός και η περιβαλλοντική εκπαίδευση (GR: 57%, BG: 16%) και η προστασία των πουλιών (GR: 57%, BG: 11%). Βρέθηκε πως οι ερευνητές και οι διαχειριστές της φύσης και στις δύο πλευρές των Ελληνο-Βουλγαρικών συνόρων αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα εφαρμογής, τα οποία σχετίζονται συχνά με την απουσία πολιτικής βούλησης για την προστασία της φύσης και την εγκαθίδρυση ικανών αρμόδιων υπηρεσιών. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Ζώνης (EGB) είναι καθοριστικός στην ενδυνάμωση των διασυνοριακών συνεργασιών μεταξύ των ανθρώπων που ενδιαφέρονται για την προστασία της φύσης.
Εφαρμογή: H εργασία λήφθηκε υπόψη στη διαδικασία αξιολόγησης του νομικού πλαισίου που διέπει το δίκτυο Natura 2000 (Fitness Check’ Evaluation of EU Birds and Habitats Directives) και στην αντίστοιχη τελική αναφορά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2016).
*Kati, V. Poirazidis, K., Dufrêne, M., Halley, J.M., Korakis, G., Schindler, S. Dimopoulos P. 2010. Towards the use of ecological heterogeneity to design reserve networks: a case study from Dadia National Park, Greece. Biodiversity & Conservation 19 (6): 1585-1597.
Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται μια νέα προσέγγιση ως προς τη χρήση της οικολογικής ετερογένειας στο σχεδιασμό προστατευόμενων περιοχών. Υπολογίσαμε πέντε δείκτες οικολογικής ετερογένειας (EHI), χρησιμοποιώντας μια βάση δεδομένων έξι βιολογικών ομάδων (ξυλώδη είδη, ορχιδέες, ορθόπτερα, υδρόβια και χερσαία ερπετοπανίδα, και στρουθιόμορφα πουλιά) 30 περιοχών εντός μιας Μεσογειακή προστατευόμενης περιοχής (Ελλάδα). Βρήκαμε πως και οι πέντε δείκτες οικολογικής ετερογένειας σχετίζονταν στατιστικά σημαντικά με το συνολικό αριθμό των ειδών, καθώς και με τον αριθμό των ειδών των ξυλωδών ειδών και των πουλιών. Δύο δείκτες, οι οποίοι εκτιμούσαν την κάθετη πολυπλοκότητα της βλάστησης (1/D) και την οριζόντια ετερογένεια των τύπων εδαφοκάλυψης (SIDI) με βάση τον δείκτη Simpson, ήταν αυτοί που μπορούσαν να προβλέψουν ικανοποιητικά το συνολικό αριθμό των ειδών, ενώ είχαν επιπλέον σημαντικά μεγαλύτερες τιμές εντός του συμπληρωματικού δικτύου ρεζερβών για τις πέντε από τις έξι βιολογικές ομάδες. Συγκρίναμε πέντε μεθόδους σχεδιασμού δικτύου προστατευόμενων περιοχών. Η μέθοδος της οικολογικής ετερογένειας (επιλογή πρώτα των περιοχών με μεγαλύτερο δείκτη 1/D και μετά δείκτη SIDI) ήταν λιγότερο αποτελεσματική (αν και χωρίς στατιστικά σημαντική διαφορά) από τις μεθόδους που βασίζονται σε βιολογικά δεδομένα (μέθοδος ιεράρχησης και μέθοδος συμπληρωματικότητας), αλλά ήταν σημαντικά πιο αποτελεσματική από την τυχαία μέθοδο (τυχαία επιλογή ρεζερβών). Επιπλέον, βρέθηκε πως η μέθοδος της συμπληρωματικής οικολογικής ετερογένειας (επιλογή πρώτα εκείνων των περιοχών όπου κάθε δείκτης EHI είχε τη μέγιστη τιμή) δεν ήταν τόσο αποτελεσματική, καθώς δεν διέφερε σημαντικά από την τυχαία μέθοδο. Τα αποτελέσματά μας υπογραμμίζουν τη δυνατότητα της χρήσης της μεθόδου της οικολογικής ετερογένειας ως ένα εναλλακτικό εργαλείο στο σχεδιασμό δικτύων προστατευόμενων περιοχών.
Εφαρμογή: H εργασία λήφθηκε υπόψη στο 2ο Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο του Εθνικού Πάρκου Δάσους «Δαδιάς–Λευκίμμης-Σουφλίου» (Ζώνη Α). Περίοδος εφαρμογής: 2017-2026
Michaelides, G., *Kati, V. 2009. Diversity patterns and conservation management of the lizard community in a Mediterranean reserve, Cyprus. Journal of Biological Research 12: 211-220.
Σε αυτήν την εργασία διερευνήσαμε την ερπετολογική ποικιλότητα στην προστατευόμενη περιοχή Ξερός Ποταμός της Κύπρου (oκτώ περιοχές 10 εκταρίων). Καταγράψαμε οκτώ είδη σαυρών εκ των οπoίων τα πέντε προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία και ένα είναι Κινδυνεύον (Acanthodactylus schreiberi). Βρήκαμε πως τα μικροενδιαιτήματα των σαυροειδών καθορίζονται από τον τύπο του υποστρώματος, την κάλυψη των θάμνων, την υγρασία, το υψόμετρο και την κλίση (RDA, CANOCO). Βρήκαμε πως οι παραδοσιακές αγροτικές καλλιέργειες θα έπρεπε να προστατευτούν ως ενδιαιτήματα πλούσια σε αριθμό ειδών. Επίσης, βρήκαμε πως ο τυπικός βιότοπος του κινδυνεύοντας είδους είναι οι αμμώδεις όχθες του Ξερού Ποταμού. Προτείνουμε άμεσα διαχειριστικά μέτρα για την προστασία του άνω ενδιαιτήματος από μπαζώματα και αμμοληψίες καθώς και την ορθολογική χρήση του νερού, ώστε να υφίσταται διαρκής ροή στο ποτάμι.
Εφαρμογή: H εργασία λήφθηκε υπόψη σε σχετική μελέτη για τη μη έγκριση νέου φράγματος στον Ξηρό Ποταμό στην Πάφο Κύπρου, λόγω των επιπτώσεων στην ερπετοπανίδα
Pullin, A.S., Báldi, A., Can, O.E., Dieterich, M., Kati, V., Livoreil, B., Lövei, G., Nevin, O., Selva, N., Sousa-Pinto, I. 2009. Conservation Focus on Europe: Major conservation policy issues that need to be informed by conservation science. Conservation Biology 23 (4): 818-824.
Στο παρόν δοκίμιο συνοψίζονται και αναλύονται τα πλέον σημαντικά θέματα πολιτικής στον τομέα της βιολογίας διατήρησης στην Ευρώπη, σε μια απόπειρα σύνδεσης της επιστημονικής γνώσης με την πολιτική εφαρμογή. Παρουσιάζονται θέματα όπως η αποτελεσματικότητα του δικτύου Φύση 2000 στην Ευρώπη, οι συνέπειες της ταχύτατης οικονομικής ανάπτυξης και της αλλαγής των χρήσεων γης, η διατήρηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην κατανομή των ειδών σε ήδη κατατεμαχισμένα ενδιαιτήματα και η αποτίμηση της βιοποικιλότητας και των οικολογικών υπηρεσιών με οικονομικούς όρους. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τους επιστήμονες τίθεται πια στη θέση καίριων επιστημονικών ερωτημάτων και στην σύνδεση των επιστημονικά τεκμηριωμένων λύσεων με την πολιτική απόφαση και εφαρμογή.
Εφαρμογή: H εργασία λήφθηκε υπόψη στα εξής κείμενα πολιτικής: (α) UNEP-United Nations Environment Programme. Global Environment Outlook 5: Environment for the future we want. 2012
*Kati, V., Dimopoulos, P., Papaioannou, H., Poirazidis, K. 2009. Ecological management of a Mediterranean mountainous reserve (Pindos National Park, Greece) using the bird community as an indicator. Journal for Nature Conservation 17 (1): 47-59.
Διερευνήθηκε η βιοκοινότητα των στρουθιόμορφων και δρυοκολαπτόμορφων πουλιών με στόχο την ορθολογική διαχείριση του Εθνικού Δρυμού της Πίνδου ως προς την ορνιθοπανίδα. Με τη μέθοδο των σημείων ακοής (144 δειγματοληψίες) καταγράψαμε 56 είδη πουλιών, εκ των οποίων τα 14 είναι ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος διατήρησης (SPEC). Βρήκαμε πως τα ορεινά λιβάδια είναι τα πλέον σημαντικά ως προς τα είδη SPEC, ενώ τα αγροτικά μωσαϊκά τα πιο σημαντικά ως προς το συνολικό αριθμό των ειδών. Βρήκαμε επίσης πως τα μικτά δάση οξυάς-πεύκης είναι πιο πλούσια από τα αμιγή πευκοδάση. Ο αριθμός των ειδών των πουλιών σχετίζεται σημαντικά με τον αριθμό των ορόφων βλάστησης και το μέγιστο ύψος των δέντρων. Επίσης με τη χρήση πολυπαραγοντικής στατιστικής διερευνήσαμε τις παραμέτρους που καθορίζουν την κατανομή των ειδών και αναδείξαμε 17 είδη πουλιών, τυπικά των ενδιαιτημάτων των πουλιών (ανάλυση ομαδοποίησης, IndVal). Με βάση τα αποτελέσματά μας προτείνουμε συγκεκριμένα διαχειριστικά μέτρα για τη διατήρηση της ορνιθοπανίδας, όπως η διατήρηση της παραδοσιακής αγροτικής χρήσης, των ορεινών λιβαδιών, των ώριμων δασικών συστάδων και της σύνθετης κατακόρυφης δομής βλάστησης.
Εφαρμογή: H εργασία γνωστοποιήθηκε στο αρμόδιο Δασαρχείο για εφαρμογή των αποτελεσμάτων της στη δασική διαχείριση, αλλά δεν λήφθηκε υπόψη.
Zografou, K., Sfenthourakis, S., Pullin, A., *Kati, V. 2009. On the surrogate value of red-listed butterflies for butterflies and grasshoppers: a case study in Grammos site of Natura 2000, Greece. Journal of Insect Conservation 13: 505-514.
Σε αυτήν την εργασία μελετούμε οικολογικά τις βιοκοινότητες των ημερόβιων Λεπιδοπτέρων, των απειλούμενων Λεπιδοπτέρων και των Ορθοπτέρων και διερευνούμε την αξία δείκτη της μιας ομάδας ως προς τις άλλες, χρησιμοποιώντας δύο τεχνικές. Καταγράψαμε συνολικά 56 είδη Ορθοπτέρων και 112 είδη ημερόβιων Λεπιδοπτέρων στην προστατευόμενη περιοχή του Γράμμου, εκ των οποίων τα 26 είδη είναι προστατευόμενα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο (SPEC) και δύο είναι είδη εξαιρετικού καθεστώτος προστασίας (PBAs). Βρήκαμε πως υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ των πρότυπων κατανομής των SPEC πεταλούδων, όλων των ειδών των πεταλούδων και τον Ορθοπτέρων. Εξηγήσαμε αυτές τις συσχετίσεις οικολογικά και βρήκαμε πως οφείλονται σε τρεις κοινούς περιβαλλοντικούς παραμέτρους: στον αριθμό των φυτών σε ανθοφορία, στο υψόμετρο και στην κάλυψη των χαμηλών δέντρων και θάμνων (CANOCO). Το συμπληρωματικό δίκτυο που επιλέχθηκε ως προς τα απειλούμενα είδη πεταλούδων (SPEC) ήταν αρκετά αποτελεσματικό για την προστασία όλων των ημερόβιων Λεπιδοπτέρων και των ορθοπτέρων (λιγότερο από 18% απώλεια ειδών), ώστε να προτείνονται ως καλό υποκατάστατο της βιοποικιλότητας για τις ως άνω ομάδες. Προτείνουμε επίσης την περιοχή του Γράμμου ως νέα περιοχή προτεραιότητας προστασίας για της πεταλούδες στην Ευρώπη (Prime Butterfly Area).
Poirazidis, K., Goutner, V., Tsachalidis, E., Kati, V. 2007. Comparison of nestsite selection patterns of different sympatric raptor species as a tool for their conservation. Animal Biodiversity and Conservation 30 (2):131-145.
Σε αυτήν την εργασία συγκρίνουμε τις θέσεις φωλεοποίησης τεσσάρων συμπατρικών δασόβιων αρπακτικών πουλιών στην προστατευόμενη περιοχή της Δαδιάς, με στόχο τη θέση διαχειριστικών μέτρων για τη μακροχρόνια διατήρηση των πληθυσμών τους. Καταγράψαμε 26 παραμέτρους δομής βλάστησης και δομής του τοπίου στις θέσεις φωλεοποίησης του μαυρόγυπα (Aegypius monachus), του κραυγαετού (Aquila pomarina), του γερακαετού (Hieraaetus pennatus) και του διπλοσάινου (Accipiter gentilis). Βρήκαμε πως πρώτα η γεωμορφολογία και η απόσταση από την περιοχή τροφοληψίας και έπειτα η δομή της βλάστησης επηρεάζει άμεσα την επιλογή των θέσεων φωλεοποίησης (πολυπαραγοντική ανάλυση). Με βάση τα αποτελέσματά μας προτείνουμε τη διατήρηση των ώριμων δασικών συστάδων με αραιό υποόροφο καθώς και τη διατήρηση της δασικής ετερογένειας. Επίσης προτείνουμε ειδικά διαχειριστικά μέτρα για την προστασία των ενεργών φωλιών του μαυρόγυπα, όπως τον περιορισμό της διάνοιξης δρόμων και τη μείωση της ανθρωπογενούς όχλησης πλησίον των φωλιών του.
Εφαρμογή: H εργασία λήφθηκε υπόψη στο 2ο Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο του Εθνικού Πάρκου Δάσους «Δαδιάς–Λευκίμμης-Σουφλίου» (Ζώνη Α). Περίοδος εφαρμογής: 2017-2026
*Kati, V., Foufopoulos, J., Ioannidis, Y., Papaioannou, H., Poirazidis, K., Lebrun, Ph. 2007. Diversity, ecological structure and conservation of herpetofauna in a Mediterranean area (Dadia National Park, Greece). Amphibia-Reptilia 28: 517-529.
Σε αυτήν την εργασία διερευνήσαμε την ποικιλότητα και τη δομή της βιοκοινότητας της ερπετοπανίδας (αμφίβια, ερπετά) στην προστατευόμενη περιοχή της Δαδιάς (36 περιοχές δειγματοληψίας). Παρουσιάζονται η κατανομή και τα μικρο-ενδιαιτήματα 20 ειδών, συμπεριλαμβανομένων 5 προστατευόμενων. Βρήκαμε πως τα ορεινά ρέματα διαρκούς ροής, και έπειτα οι περιοδικά πλημμυριζόμενες εκτάσεις και τα πεδινά ρέματα είναι τα πλέον σημαντικά ενδιαιτήματα προς διατήρηση για την υδρόβια ερπετοπανίδα. Αντίστοιχα οι ημιανοιχτές εκτάσεις όπως τα δρυοδάση και τα φρυγανικά οικοσυστήματα είναι τα πλέον σημαντικά ενδιαιτήματα για τη χερσαία ερπετοπανίδα. Ο τύπος του υποστρώματος και ο βαθμός της υγρασίας ρυθμίζουν την κατανομή των ειδών της υδρόβιας ερπετοπανίδας, ενώ ο τύπος του υποστρώματος και ο βαθμός κάλυψης της βλάστησης ρυθμίζουν την κατανομή των ειδών της χερσαίας ερπετοπανίδας (πολυπαραγοντική ανάλυση). Η διαχείριση του δάσους όπως πραγματοποιείται σήμερα με στόχο την προστασία των αρπακτικών πουλιών ευνοεί και τη χερσαία ερπετοπανίδα, καθώς διατηρείται η ανοιχτή δομή του δάσους. Προτείνουμε την ένταξη της ερπετοπανίδας στο πρόγραμμα βιοπαρακολούθησης της προστατευόμενης περιοχής της Δαδιάς, με επίκεντρο τους πληθυσμούς των πέντε προστατευόμενων ειδών. Η παρούσα εργασία εντάσσεται πλήρως στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής.
Εφαρμογή: H εργασία λήφθηκε υπόψη στο 2ο Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο του Εθνικού Πάρκου Δάσους «Δαδιάς–Λευκίμμης-Σουφλίου» (Ζώνη Α). Περίοδος εφαρμογής: 2017-2026
Sjögren-Gulve, P., Långström, E., Báldi, A., Ibisch, P., Kati, V., Livoreil, B., Selva, N. 2007. Conservation biology and the 300th anniversary of the birth of Carl Linnaeus. Conservation Biology 21 (4): 905-906.
Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε ως επιστολή (Letter to the Editor). Με αφορμή την επέτειο των 300 ετών από το θάνατο του C. Linnaeus, παρουσιάζουμε μια σύντομη ανασκόπηση της συνεισφοράς του στην επιστήμη. Επιχειρούμε επίσης να συνδέσουμε το έργο και τη μορφή του μεγάλου αυτού συστηματικού με το σήμερα και τη σύγχρονη επιστήμη της βιολογίας διατήρησης.
Papaioannou, H., *Kati, V. 2007. Current status of the Balkan chamois (Rupicapra rupicapra balcanica) in Greece: implications for conservation. Belgian Journal of Zoology 137 (1): 33-39.
Σε αυτήν την εργασία παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα μιας δεκαετούς έρευνας για την κατανομή και την πληθυσμιακή κατάσταση του Βαλκανικού αγριόγιδου (Rupicapra rupicapra balcanica) στην Ελλάδα. Καταγράψαμε πληθυσμούς του αγριόγιδου σε 18 βουνά της Ελλάδας. Αβέβαιη είναι η παρουσία του σε άλλα έξι βουνά, και έχει εξαφανιστεί σε άλλα έξι βουνά. Η κατανομή του διαρθρώνεται σε τρεις ομάδες: Πίνδο, Στερεά Ελλάδα και Ροδόπη, ενώ είναι άγνωστο αν υφίσταται γενετική ροή μεταξύ των τοπικών πληθυσμών εντός των άνω ομάδων. Η κατανομή του είδους καλύπτει μια έκταση 1663 km2 και ο συνολικός πληθυσμός του δεν ξεπερνά τα 750 άτομα. Παρότι το είδος προστατεύεται από την Ελληνική και την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, απειλείται σοβαρά με εξαφάνιση λόγω του κατατεμαχισμένου προτύπου κατανομής του και των ιδιαίτερα μικρών τοπικών πληθυσμιακών μεγεθών. Προτείνουμε ως διαχειριστικά μέτρα την εξάλειψη της λαθροθήρας και τον έλεγχο της χρήσης των ορεινών δρόμων.
Εφαρμογή: Η εργασία λήφθηκε υπόψη στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Αγριόγιδο των Βαλκανίων (Rupicapra rupicapra balcanica) (2020).
*Kati, V., Sekercioglu, C.H. 2006. Diversity, ecological structure, and conservation of the landbird community of Dadia reserve, Greece. Diversity and Distributions 12: 620-629.
Σε αυτήν την εργασία διερευνήσαμε την ποικιλότητα και τη δομή της βιοκοινότητας των μικρών χερσαίων πουλιών στην προστατευόμενη περιοχή της Δαδιάς (36 επιφάνειες 20ha έκαστη). Με τη μέθοδο των σημείων ακοής καταγράψαμε 72 είδη, εκ των οποίων τα 16 είδη είναι Κοινοτικού ενδιαφέροντος διατήρησης. Βρήκαμε πως τα αγροτικά μωσαϊκά είναι δύο φορές πιο πλούσια σε αριθμό ειδών από ότι οι εντατικές μονοκαλλιέργειες. Βρήκαμε επίσης πως η κάλυψη και το ύψος της βλάστησης είναι οι δύο κύριοι παράγοντες που ρυθμίζουν την κατανομή των ειδών, ενώ διακρίναμε πέντε βασικούς τύπους ενδιαιτημάτων για τα πουλιά (ανάλυση ομαδοποίησης). Βρήκαμε επίσης 10 είδη πουλιών – δείκτες, χαρακτηριστικά των άνω ενδιαιτημάτων. Με βάση τα άνω αποτελέσματα προτείνουμε τα εξής διαχειριστικά μέτρα: τη διατήρηση της οριζόντιας ετερογένειας του τοπίου σε τοπική κλίμακα, καθώς και τη βιοπαρακολούθηση των 10 ειδών-δεικτών, ως υποκατάστατα για όλη τη βιοκοινότητα των πουλιών.
*Kati, V., Mani, P., von Helversen, O., Willemse, F., Elsner, N., Dimopoulos, P. 2006. Human land use threatens endemic wetland species: the case study of Chorthippus lacustris (Orthoptera: Acrididae) in Epirus, Greece. Journal of Insect Conservation 10: 65-74
Αυτή η εργασία διερευνά την κατανομή, το καθεστώς προστασίας, τις οικολογικές προτιμήσεις και το πληθυσμιακό μέγεθος του ενδημικού είδους ορθοπτέρου της Ηπείρου Chorthippus lacustris. Βρήκαμε το είδος σε πέντε μόνο περιοχές, τέσσερις εντός του λεκανοπεδίου της λίμνης Παμβώτιδας και μία στην Λιμνοπούλα της Παραμυθιάς (περιοχές του δικτύου Φύση 2000). Το ενδημικό είδος είναι άμεσα εξαρτημένο από τα υγρά πλημμυρισμένα λιβάδια, έχει πολύ μικρό και κατατεμαχισμένο εύρος κατανομής, καλύπτοντας μόλις 0,12 km2, και κινδυνεύει άμεσα από την καταστροφή και το μπάζωμα των υγρών λιβαδιών, λόγω οικιστικής και αγροτικής ανάπτυξης. Προτείνουμε για το ενδημικό είδος καθεστώς προστασίας ως Κρίσιμα Κινδυνεύον και μια σειρά άμεσων μέτρων για τη διατήρησή του.
Εφαρμογή: H εργασία χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση του είδους σε Κρισίμως Κινδυνεύον (CR) από την IUCN (2016). Λήφθηκε επίσης υπόψη για να συμπεριληφθεί το είδος στο προσχέδιο του Προεδρικού Διατάγματος για την προστασία της Λίμνης Παμβώτιδας.
Korakis, G., Gerasimidis, A., Poirazidis, K., Kati, V. 2006. Floristic records from Dadia-Lefkimi-Soufli National Park, NE Greece. Flora Mediterranea 16:11-32.
Το Εθνικό Πάρκο της Δαδιάς-Λευκίμμης-Σουφλίου βρίσκεται στη Θράκη, σε μια περιοχή μεγάλου φυτογεωγραφικού ενδιαφέροντος, συνδέοντας την Ευρώπη με την Ανατολία. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η χλωρίδα των σερπεντινικών υποβάθρων. Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται μια ανασκόπηση όλης της γνωστής χλωρίδας του Πάρκου και καταδεικνύεται ο ισχυρός Μεσογειακός παράγοντας στη σύνθεση της χλωρίδας, η ύπαρξη ανατολικής επιρροής, και ο βαθμός ενδημισμού. Σημαντικά τάξα από την άποψη της διατήρησης είναι Minuartia greuteriana, Onosma kittanae, Salix xanthicola, Eriolobus trilobatus, Cephalanthera epipactoides και Cistus laurifolius, ενώ πολλά άλλα τάξα σημαντικά από χλωριδικής αποψης ή σπάνια στην Ελλάδα συμπεριλαμβάνονται. Συνολικά, 32 φυτικά τάξα του Εθνικού Πάρκου συγκαταλέγονται σε εθνικούς και διεθνείς καταλόγους προστασίας.
Εφαρμογή: Διαχείριση στην Ελλάδα. H εργασία λήφθηκε υπόψη στο 2ο Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο του Εθνικού Πάρκου Δάσους «Δαδιάς–Λευκίμμης-Σουφλίου» (Ζώνη Α). Περίοδος εφαρμογής: 2017-2026.
Grill, A., Knoflach, B., Cleary, D., Kati, V. 2005. Butterfly, spider, and plant communities in different land-use types: Sardinia, Italy. Biodiversity and Conservation 14: 1281-1300.
Σε αυτήν την εργασία εκτιμήσαμε την ποικιλότητα των ειδών ημερόβιων Λεπιδοπτέρων, των αραχνών και των φυτών σε πέντε διαφορετικούς τύπους χρήσης γης στη Σαρδηνία. Μετρήσαμε 15 μεταβλητές σε 16 δειγματοληπτικές επιφάνειες του ενός εκταρίου. Συνολικά καταγράψαμε 40 μορφο-είδη αραχνών και 30 είδη Λεπιδοπτέρων, εκ των οποίων τα 10 ήταν ενδημικά. Βρήκαμε πως η σύνθεση των ειδών των βιοκοινοτήτων των Λεπιδοπτέρων και των αραχνών διαφέρει στους διαφορετικούς τύπους χρήσης γης. Η ύπαρξη ανθέων και δέντρων είναι οι δύο βασικοί παράγοντες που καθορίζουν την κατανομή των Λεπιδοπτέρων, ενώ η ετερογένεια του ενδιαιτήματος και η χρήση της γης είναι οι βασικοί παράγοντες που επηρέαζαν τις αράχνες. Βρήκαμε επίσης πως ο αριθμός των ενδημικών ειδών των Λεπιδοπτέρων, ο συνολικός αριθμός Λεπιδοπτέρων και το υψόμετρο συσχετίζονται θετικά, ενώ ο συνολικός αριθμός των Λεπιδοπτέρων συσχετίζεται θετικά με τον αριθμό των φυτικών ειδών. Δεν βρήκαμε καμία σημαντική συσχέτιση στα πρότυπα κατανομής των ειδών Λεπιδοπτέρων και αραχνών στους πέντε διαφορετικούς τύπους χρήσης γης, άρα τα Λεπιδόπτερα δεν συνιστούν καλό δείκτη βιοποικιλότητας ως προς τις αράχνες στην περιοχή μελέτης.
*Kati, V., Devillers, P., Dufrêne, M., Legakis, A., Vokou, D., Lebrun, Ph. 2004. Hotspots, complementarity or representativeness? Designing optimal small-scale reserves for biodiversity conservation. Biological Conservation 120 (4): 471-480.
Σε αυτήν την εργασία προσεγγίσαμε το θέμα του σχεδιασμού οικολογικών δικτύων, συγκρίνοντας πέντε διαφορετικές μεθόδους ως προς την αποτελεσματικότητα διατήρησης των ειδών έξι διαφορετικών ταξινομικών ομάδων (ξυλώδη φυτά, ορχιδέες, ορθόπτερα, αμφίβια, ερπετά και μικρά χερσαία πουλιά), και όλων των ειδών συνολικά. Περιοχή μελέτης ήταν το εθνικό πάρκο της Δαδιάς. Στη μέθοδο βαθμολόγησης Α επιλέγονται ιεραρχικά οι περιοχές που είναι πλουσιότερες σε είδη. Η μέθοδος συμπληρωματικότητας Β επιλέγει τις περιοχές που είναι πιο συμπληρωματικές μεταξύ τους στη διατήρηση των ειδών. Οι επόμενες δύο μέθοδοι αφορούν την αρχή της περιβαλλοντικής αντιπροσωπευτικότητας, εκφραζόμενης είτε ως αντιπροσωπευτικότητα τύπων βιοτόπων (clusters) (σενάριο Γ), είτε ως τύπων βλάστησης (σενάριο Δ). Τέλος, οι περιοχές του δικτύου επιλέγονται τελείως τυχαία στη μέθοδο Ε. Όταν ο στόχος ήταν η προστασία των ειδών μιας ομάδας - στόχου, η κατάταξη της αποτελεσματικότητας των μεθόδων ήταν η πάντα η ακόλουθη Β > Α > Γ> Δ > Ε, ανεξάρτητα με την ομάδα - στόχο που εξετάζονταν κάθε φορά. Όταν ο στόχος ήταν η προστασία της συνολικής βιοποικιλότητας, η σειρά κατάταξης των σεναρίων ήταν B, A > Γ, Δ > E. Επομένως, οι μέθοδοι που βασίζονται σε βιολογικά δεδομένα είναι σημαντικά πιο αποτελεσματικές από τις μεθόδους αντιπροσωπευτικότητας, οι οποίες όμως είναι με τη σειρά τους σημαντικά πιο αποτελεσματικές από την τυχαία επιλογή δικτύων. Η εργασία αυτή απέδειξε επίσης την ανωτερότητα της μεθόδου της συμπληρωματικότητας σε σχέση με τις υπόλοιπες μεθόδους.
*Kati,V., Dufrêne M., Legakis A., Grill A., Lebrun Ph. 2004. Conservation management for the Orthoptera in the Dadia reserve, Greece. Biological Conservation 115: 33-44.
Στο παρόν άρθρο διερευνήθηκαν τα πρότυπα κατανομής των Ορθοπτέρων και η οικολογική δομή της βιοκοινότητάς τους ώστε να προταθούν συγκεκριμένα διαχειριστικά μέτρα. Τα πιο σημαντικά ενδιαιτήματα για τα Ορθόπτερα ήταν τα ανοιχτά θερμόφιλα δρυοδάση με θαμνώδη ή υγρό ποώδη υπο-όροφο. Ο βαθμός της σκίασης, η διαβάθμιση υγρασίας και η κάλυψη των θάμνων είναι οι τρεις περιβαλλοντικές παράμετροι που επηρεάζουν τη σύνθεση και τη δομή της βιοκοινότητας των Ορθοπτέρων (DistPCoA). Συνολικά διαχωρίστηκαν 5 βασικά ενδιαιτήματα (k-means procedure) ανοιχτών περιοχών (<60% σκίαση), και αναδείχθηκαν τα τυπικά είδη - δείκτες αυτών (IndVal). Το ιδανικό οικολογικό δίκτυο για τη διατήρηση των Ορθοπτέρων περιλαμβάνει έξι δειγματοληπτικές τοποθεσίες, με βάση τη μέθοδο της συμπληρωματικότητας. Η περιφερειακή ζώνη της προστατευόμενης περιοχής αποδεικνύεται πως είναι πιο σημαντική για τη διατήρηση των Ορθοπτέρων από τους πυρήνες προστασίας, οι οποίοι επιλέχθηκαν κυρίως για την προστασία του μαυρόγυπα. Προτείνουμε τη διατήρηση των δασικών ανοιγμάτων στην περιφερειακή ζώνη, τη διατήρηση της ετερογένειας του δάσους, την ενίσχυση της περιοδικής βόσκησης και τη χρήση 9 τυπικών ειδών δεικτών και του ενδημικού P. chopardi ως είδη προς ένταξη στο πρόγραμμα βιοπαρακολούθησης της προστατευόμενης περιοχής της Δαδιάς.
Εφαρμογή: Διαχείριση στην Ελλάδα. H εργασία λήφθηκε υπόψη στο 2ο Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο του Εθνικού Πάρκου Δάσους «Δαδιάς–Λευκίμμης-Σουφλίου» (Ζώνη Α). Περίοδος εφαρμογής: 2017-2026.
*Kati, V., Willemse, F. 2001. The grasshoppers and crickets of the Dadia Forest Reserve (Thraki, Greece) with a new record to the Greek fauna: Paranocarodes chopardi Pechev 1965 (Orthoptera, Pamphagidae). Articulata 16: 11-19.
Σε αυτήν την εργασία παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της καταγραφής της ποικιλότητας των Ορθοπτέρων στην ευρύτερη περιοχή της προστατευόμενης περιοχής της Δαδιάς. Καταγράφηκαν 53 είδη Ορθοπτέρων και παρουσιάζεται η βιογεωγραφική τους εξάπλωση. Βρέθηκε πως το άπτερο είδος Paranocarodes chopardi το οποίο θεωρούταν έως σήμερα ενδημικό της Βουλγαρίας απαντάται και στην Ελλάδα και μάλιστα σχεδόν αποκλειστικά στη φυλλοστρωμνή των δρυοδασών. Στο άρθρο παρουσιάζονται τα ταξινομικά χαρακτηριστικά του είδους και ο χάρτης κατανομής του.
*Kati, V., Lebrun, Ph., Devillers, P., Papaioannou, H. 2000. Les orchidées de la réserve de Dadia (Grèce), leurs habitats et leur conservation. Les Naturalistes Belges 81: 269-282.
Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της καταγραφής του ορχιδεολογικού πλούτου στην προστατευόμενη περιοχή του δάσους της Δαδιάς. Πραγματοποιήθηκαν 144 δειγματοληψίες, οι οποίες κάλυψαν 36 δειγματοληπτικές επιφάνειες (5-20ha) κατά τα έτη 1998 και 1999. Καταγράφηκαν συνολικά 25 διαφορετικά είδη ορχιδέων, εκ των οποίων 22 είδη καταγράφηκαν για πρώτη φορά στο νομό Έβρου. Η εργασία αναλύει τις οικολογικές προτιμήσεις, την περίοδο ανθοφορίας, και το βαθμό τρωτότητας κάθε είδους. Βασικό συμπέρασμα της παρούσας έρευνας είναι πως τα υγρά μεσόφιλα λιβάδια και τα ημι-ανοιχτά μωσαϊκά ενδιαιτήματα είναι τα πλέον σημαντικά ενδιαιτήματα για την προστασία των ορχιδεών στην περιοχή μελέτης. Η έρευνα καταλήγει σε συγκεκριμένα διαχειριστικά μέτρα για τη διατήρηση του ορχιδεολογικού πλούτου του Εθνικού Πάρκου της Δαδιάς, συμπεριλαμβάνοντας τη διατήρηση ανοιχτής δομής δάσους και δασικών ξέφωτων, την προστασία της περιφερειακής ζώνης της προστατευόμενης περιοχής της Δαδιάς, την εφαρμογή ενός ελεγχόμενου συστήματος ήπιας και περιοδικής βόσκησης, καθώς και τον έλεγχο της τουριστικής ανάπτυξης.
Δημοσιεύσεις σε πρακτικά διεθνών συνεδρίων
Schindler, S., Kati, V., von Wehrden, I., Wrbka, T., and Poirazidis, K. 2009. Landscape metrics as biodiversity indicators for plants, insects and vertebrates at multiple scales. In: Breuste, J., Kozov?, M., and Finka, M. (Eds). European Landscapes in Transformation: Challenges for Landscape Ecology and Management. European IALE Conference 2009 12-16 Jul 2009, Salzburg, Austria & Bratislava, Slovakia. pp. 228-231.
No Description
Schindler, S., Kati, V., and Poirazidis, K. 2007. Testing the performance of landscape structure variables as predictors of biodiversity: a case study from Dadia NP, Greece. In: Bunce, RGH, Jongman, RHG, Hojas, L, and Weel, S., Eds. 25 Years of Landscape Ecology: Scientific Principles in Practice. Proceedings of the 7th IALE World congress, Wageningen, The Netherlands, 8-12 Jul. IALE Publications series 4. p 337-338.
No Description
Kati, V. and Papaioannou, 2001. H. Identifying biodiversity indicators in a forest ecosystem. In: Radoglou, K. Proceedings of the International Conference: Forest Research: A Challenge For an Integrated European Approach, Thessaloniki. NAGREF – Forest Research Institute, 2001: 501-506.
No Description
Kati, V. 2001. Maximizing biodiversity conservation in a forest ecosystem by identifying zones of hotspot overlap. In: Radoglou, K. Proceedings of the International Conference: Forest Research: A Challenge For an Integrated European Approach, Thessaloniki. NAGREF – Forest Research Institute, p 581-585.
No Description
Κεφάλαια διεθνών βιβλίων
2010 - 2020
Brotons, L., Herrando, S., Sirami, C., Kati, V. & Díaz, M. 2017. Mediterranean forest bird communities and the role of landscape heterogeneity in space and time. In: Mikusinski, G., Roberge, J.-M. & Fuller, R.J. (Eds.). Ecology and Conservation of Forest Birds. Cambridge University Press. Cambridge, UK. pp 318-349.
No Description
Poirazidis, K., Schindler, S., Kati, V., Martinis, A., Kalivas, D., Kasimiadis, D., Wrbka, T., Papageorgiou, A. 2011. Conservation of biodiversity in managed forests: developing an adaptive decision support system. In: Li, C., Lafortezza, R., Chen, J. (eds), Landscape Ecology in Forest Management and Conservation. Challenges and Solutions for Global Change. Higher Education Press – Springer. pp 381-399.
No Description
2000 - 2010
Poirazidis, K., Kati, V., Schindler, S., Triantakonstantis, D., Kalivas, K., Gatzogiannis, S. 2010. Landscape and biodiversity in the Dadia –Lefkimi- Soufli Forest National Park. In: Catsadorakis, G., Källander, H. (Eds.). The Dadia – Lefkimi – Soufli Forest National Park, Greece: Biodiversity, Management and Conservation. WWF Greece, Athens. pp 103-114.
No Description
Grill, A., Kati, V., Karris, G., Argyropoulou, M.D. 2010. Diversity patterns in insect communities of the Dadia–Lefkimi–Soufli Forest National Park: butterflies, grasshoppers, beetles. In: Catsadorakis, G., Källander, H. (Eds.). The Dadia – Lefkimi – Soufli Forest National Park, Greece: Biodiversity, Management and Conservation. WWF Greece, Athens. pp 115-122.
No Description
Catsadorakis, G., Kati, V., Liarikos, K., Poirazidis, K., Skartsi, Th., Vasilakis, D. and Karavellas, D. 2010. Conservation and management issues for the Dadia Lefkimi Soufli Forest National Park. In: Catsadorakis, G., Källander, H. (Eds.). The Dadia – Lefkimi – Soufli Forest National Park, Thrace, Greece: Biodiversity, Management and Conservation. WWF Greece, Athens. pp 265-280.
No Description
Schindler, S., Poirazidis, K., Papageorgiou, A., Kalivas D.,Von Wehrden, H., Kati, V. 2010. Landscape approaches and GIS for biodiversity management. In: Andĕl, J., Bičik, I., Dostál, P., Lipskŷ, Z, Shahneshin, S.G., Raska, P. (eds), Landscape modelling: geographical space, transformation and future scenarios, Urban and Landscape Perspectives Series, Springer-Verlag. pp171-182.
No Description
Επιστημονικές εκθέσεις
Δείτε τις επιστημονικές εκθέσεις
Petridou M., Iliopoulos Y., Kati V. 2019. Wolf-livestock conflict in Tzoumerka National Park and comparisons with other protected areas of Greece. University of Ioannina and WWF Greece. Ioannina, Greece, pp. 51.
No Description
Βάσεις δεδομένων
Δείτε τις βάσεις δεδομένων
Kassara C., Petridou M., Tzortzakaki O., Papantoniou E., Galani A., Psaralexi M., Gkotsis D., Papaioannou H., Kati V. 2022. The roadless map of Greece. Mendeley Data, v2.
No Description
Kati, V., Kassara, Ch. 2020. Sustainable spatial planning for windfarms in Greece. Mendeley Data, v1
No Description
Kati, V., Willemse, L. 2020. “Database of endemic and/or threatened Orthoptera species in the Natura 2000 sites of Greece.”, Mendeley Data, v1.
No Description
Kati V.,Kapsalis, E.2020. Bird communities in the sacred groves of Epirus, Greece. Mendeley Data, v1.
No Description
Kati V, Kassara C, Psaralexi M, Tzortzakaki O, Petridou M, Galani A, Hoffmann M. 2020. The roadless map of Greece. Mendeley Data, v1.
No Description
Κλείδες αναγνώρισης
Εκλαϊκευμένη επιστήμη
Περισσότερα
Willemse, L. & Kati, V. 2020. Greece. In: Kleukers, R. & R. Felix (eds.) 2020. Grasshopper conservation in Europe. EIS Kenniscentrum Insecten & Naturalis Biodiversity Center, Leiden: 35-37.
No Description
Willemse, L., Kati, V, Odé, B. 2014. Epirus Grasshopper: a Prima Ballerina Courtship! In: Hegan, A (ed), No More Endlings: saving species one story at a time, Motivational Press, Melbourne, 246-253.
No Description
Εκπαιδευτικά συγγράμματα
Δείτε τα εκπαιδευτικά συγγράμματα
Κατή, Β. 2020. Απειλές και Προστασία της Ελληνικής Πανίδας. Σε: Παφίλης Π. (Εκδ). Η Πανίδα της Ελλάδας: Βιολογία και Διαχείρισης της Άγριας Πανίδας. Broken Hill Publishers Ltd. Νικωσία, Κύπρος. σελ 991-1012.
No Description
Service ships & distinctions
Μέλος εκδοτικών επιτροπών
Εκδοτική επιτροπή διεθνών περιοδικών (Editorial Board): Diversity (2020-present). Journal for Nature Conservation (2013-2021). Scientific World Journal: Ecology ( 2013-2017) [open access]. International Journal of Biodiversity ( 2012-2018).
Κριτής σε επιστημονικά περιοδικά [>35]:
Αξιολογήτρια διεθνών προγραμμάτων:
Διεθνείς επιστημονικές οργανώσεις και επιτροπές
International societies and committees
- IPBES: Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services. Stakeholder. 2020-…
- NEMORNetwork for European Mountain Research. Ιδρυτικό μέλος. Διευθύνουσα επιτροπή (Steering Committee)
- BCEButterfly Conservation Europe. Εταίρος (BCL)
- Orthopterists’ SocietyΜέλος
- SCB-Europe Section.National Focal point. 2004-… [BoD-Board of Directors. Chair of Education Committee. Global Education Committee (2007-2010)]
- SCB-PCΕπιτροπή πολιτικής του SCB-Europe. Μέλος [από το 2004]
- IUCN-GSGGrasshopper Specialist Group. Μέλος [από το 2013]
- Roadless initiativeΜέλος [από το 2007]
- DG Environment. Μέλος της Επιτροπής «Ad Hoc Expert Working Group on Biodiversity and Climate Change» [2009-2013]
Εθνικές οργανώσεις
- HELECOSΕλληνική Οικολογική Εταιρία. 2014-2016. Γενική Γραμματέας. [Μέλος από το 2003].
- ΕΖΕ-Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Member 2003-…
- Ελληνική Ερπετολογική Εταιρεία: Hellenic Herpetological Society. Member. 2012-…. [Board Member: 2015-2017].
- CITES. 2011–2014. Αναπληρωματικό Μέλος.
- Φορέας Διαχείρισης της Λίμνης Παμβώτιδας2003-2005. Μέλος Δ.Σ. (εκπρόσωπος Μ.Κ.Ο.).
Διοργάνωση συνεδρίων και θερινών σχολείων
- 6 διεθνή συνέδρια
- 3 εθνικά συνέδρια
- 3 θερινά σχολεία
- Μέλος της οργανωτικής επιτροπής του διεθνούς θερινού σχολείο «Greek Summer School in Conservation Biology: Biodiversity Theory and Practice» (6 ECTS) (http://gss.bat.uoi.gr/) Διοργάνωση: Παν/ο Ιωαννίνων, Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών (Καθ. J.M. Halley). 2014-2012.. Participant: 2014-2019. (http://gss.bat.uoi.gr).
- Conservation Biology in Europe: building a coherent strategy for the future. 2010–2012. Συνδιοργάνωση:.
- Erasmus Intensive Programme. State Scoraships Foundation (IKY). Συνδιοργάνωση:.
- Πρόεδρος διοργάνωσης του 1ου και 2ου διεθνούς θερινού Πανεπιστημίου SCB-GSS. Πάπιγκο, 31 Αυγ-7 Σεπτ/2008 και 10-18/Οκτωβρίου 2009. «Introduction to Conservation Biology”.", 2008-2009. Συνδιοργάνωση:. Society for Conservation Biology Society, ΤΔΠΦΠ Παν/ου Ιωαννίνων και Κέντρο Βιολογικής & Πολιτισμικής Ποικιλότητας. Συμμετέχοντα Πανεπιστήμια από Ελλάδα, Μάλτα, Αγγλία, Γερμανία, Ιταλία. Πραγματοποιήθηκε με ανάληψη χορηγιών (15-18 φοιτητές από 10 χώρες. .
- Μέλος της οργανωτικής επιτροπής του διεθνούς θερινού σχολείο «Greek Summer School in Conservation Biology: Biodiversity Theory and Practice» (6 ECTS) (http://gss.bat.uoi.gr/) Διοργάνωση: Παν/ο Ιωαννίνων, Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών (Καθ. J.M. Halley). 2014-2012.. Participant: 2014-2019. (http://gss.bat.uoi.gr).
Προσκεκλημένες ομιλίες
Ελληνική Εταιρία Βιολογικών Επιστημών (ΕΒΕΕ) – κεντρική ομιλία συνεδρίου (2012). University of Vienna (2012), Universität Goettingen (2004), Universität Erlangen-Nürnberg (2001).
Invitations as expert
2019. Invited as biodiversity expert from the Greek Ministry of Environment and Energy to take part in the Environmental Performance Review – EPR of Greece from OECD. 25-28/6/2019.
2017. Invited as biodiversity expert from DG Environment to the Natura 2000 Biogeographical Process – 2nd Mediterranean Natura 2000 Seminar. Limassol, Cyprus. 14 to 16/11/2017
2009-2013. Invited as biodiversity expert by the DG Environment, Nature and Biodiversity to take part in the «Ad Hoc Expert Working Group on Biodiversity and Climate Change»
2009. Invited as biodiversity expert by the DG Environment, Nature and Biodiversity, to take part in two symposia in the-2nd European Congress of Conservation Biology, 1-5 Sept, Prague, Czech Republic
Scholarships & Awards
- 2005. Υπότροφος από το Ίδρυμα «Μποδοσάκη» για συμμετοχή στο διεθνές συνέδριο «DIVERSITAS - Integrating biodiversity science for human well-being» Oaxaca, Mexico. Νοέμβριος 2005.
- 2003. Εύφημος μνεία για τη διδακτορική διατριβή σε θέματα προστασίας και διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος από το ΥΠΕΧΩΔΕ, έπειτα από αξιολόγηση της Εθνικής Επιτροπής Φύση 2000
- 2000-2001. Υπότροφος Ιδρύματος από το Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης για την απόκτηση διδακτορικού στην Οικολογία και Διαχείριση των Οικοσυστημάτων.
- 1997-1999. Υπότροφος Ιδρύματος από το Ίδρυμα «Μποδοσάκη» για την απόκτηση διδακτορικού στην Οικολογία και Διαχείριση των Οικοσυστημάτων.
- 1995-1996. Δικαιούχος υποτροφίας ανταλλαγής φοιτητών «Έρασμος».
- 1992-1995. Υπότροφος Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.) ως δικαιούχος χρηματικού βραβείου πρώτου προπτυχιακού φοιτητή στο Βιολογικό Τμήμα Α.Π.Θ. για τρία έτη
Διδασκαλία
Τρέχουσα
- Βιοποικιλότητα και κλιματική αλλαγή. Τμήμα ΒΕΤ. Μάθημα κορμού 6 ECTS
- Βιολογία διατήρησης στην πράξη. Τμήμα ΒΕΤ.Μάθημα επιλογής. 4 ECTS
- Οικολογία πεδίου. Τμήμα ΒΕΤ. Μάθημα επιλογής. 5 ECTS
- Διεπιστημονικές προσεγγίσεις της παρούσας κατάστασης της Μεσογείου – Περιπτώσεις εργασίας (case studies).. Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών “Επιστήμες sτου Περ/ντος & Εκπαίδευση για την Αειφορία” [Παν/ο Ιωαννίνων]. Μάθημα επιλογής 3 ECTS
Μαθήματα στο παρελθόν
Διεθνή μαθήματα
- Biodiversity conservation – environmental management (Institut für Zoologie II, Universität Erlangen-Nürnberg: 2002).
- Introduction to Conservation Biology (Διεθνές θερινό σχολείο GSS: 2008-2009).
- Conservation Biology in Europe: Building a coherent strategy for the future (Erasmus IP: 2010-2012).
- Conservation Biology: Biodiversity Theory and Practice (Διεθνές θερινό σχολείο GSS: 2014-2015).
Μεταπτυχιακά μαθήματα::
- MSc ““Εφαρμογές Προστασίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος”[Πανεπιστήμιο Πατρών, 2015-2017]. Μαθήματα: Ανάλυση Περιβαλλοντικών Δεδομένων και Προσομοίωση Διεργασιών, Οικοσυστήματα, Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι και Αντιμετώπισή τους; Τεχνικές έρευνας πεδίου.
- MSc ““Αειφορική Διαχείριση Προστατευόμενων Περιοχών”[Παν/ο Ιωαννίνων, ΑΠΘ, Παν/ο Πατρών 2004-2012]: Σχεδιασμός δειγματοληψίας βιοτικών περιβαλλοντικών παραμέτρων και στατιστική επεξεργασία; Βιοποικιλότητα – εισαγωγή; Αειφορία και Διαχείριση
Προπτυχιακά μαθήματα:
- Διατήρηση της Βιοποικιλότητας
- Διαχείριση Πανίδας
- Διαχείριση Προστατευόμενων Περιοχών.
- Παρακολούθηση οικοτόπων και ειδών
- Οικολογία Φυτών
- Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός & Αειφόρος Ανάπτυξη
- General Biology
Επίβλεψη Υποψηφίων Διδακτόρων
Περισσότερα
- Nasiou K. 2024-…”Impact of climate change and livestock grazing on insect communities and pollination in mountainous grasslands of Greece”. BAT Department. Advisory Committee: Prof T. Tscheulin (University of Aegean), A. Radovič (Ruđer Bošković Institute, Croatia).
- Stefanidis A. 2022-…”Ecology and conservation of mountainous Orthoptera communities, emphasizing endemic and threatened species (Greece).” BAT Department. Advisory Committee: Prof. S. Giokas (University of Patras), Assoc. Prof. G. Fotiadis (Agricultural University of Athens).
- Papakostas K. 2022-…”Balkan chamois (Rupicapra rupicapra balcanica) ecology and conservation in Greece.“BAT Department. Advisory Committee: M. Apollonio (Universita degli studi di Sassari), Dr. C. Astaras (Hellenic Agricultural Organisation DIMITRA-ELGO)
- Λαυρέντης Σιδηρόπουλος. 2018-… “Conservation ecology of the golden eagle: the case of Northern Greece.” BAT Department. Advisory Committee: Ass. Prof. Kostas Poirazidis (Ioanian University), Dr. Christos Astaras (Hellenic Agricultural Institute – DIMITRA).
Accomplished
- Μαρία Πετρίδου. 2018-2023 «Οικολογία και συμπεριφορά θήρευσης του λύκου: μια στρατηγική ελαχιστοποίησης των συγκρούσεων με στόχο τη βιώσιμη κτηνοτροφία». Παν/ο Ιωαννίνων. [Συνεπιβλέποντες: Ερευνητής Α’ O. Gimenez (CNRS, France), Επίκ. Καθ J. Benson (University of Nebraska Lincoln, USA)]
- Έλλη Τζυρκαλλή. 2010-2022 (supervisor since 2017): «Πρότυπα κατανομής της βιοποικιλότητας ως προς την υψομετρική διαβάθμιση στην Κύπρο». BAT Department. Advisory Committee: Prof. J.M. Halley (University of Ioannina), Prof. I. Vogiatzakis (Open University of Cyprus).
- Δημήτρης Βασιλάκης. 2011-2016. «Διατήρηση και διαχείριση του μαυρόγυπα (Aegypius monachus) στη ΝΑ Ευρώπη: μοντελοποιώντας την οικολογία των μετακινήσεών του για την αειφορική χωροθέτηση των αιολικών πάρκων».Τμήμα ΔΠΦΠ. Παν/ο Πατρών. [Συνεπιβλέποντες Καθ: Σ. Σγαρδέλης (Τμήμα Βιολογίας, ΑΠΘ), Επικ. Καθ. Ν. Κούτσιας (Τμήμα ΔΠΦΠ, Παν/ο Πατρών)].
- Σύλβια Ζακκάκ. 2010-2015. «Impact of agro-pastoral abandonment on landscape structure and biodiversity.» Department of Environmental & Natural Resources Management, University of Patras. Advisory Committee: Ass. Prof. T. Akriotis (University of Aegean), Prof. J. M. Halley (University of Ioannina).
Συνεπιβλέπουσα σε διδακτορικές διατριβές: 6
Αξιολογήτρια διδακτορικών διατριβών: 10
Επιβλέπουσα μεταπτυχιακών διατριβών (MSc): 15
Επιβλέπουσα διπλωματικών διατριβών: 12
Δείτε εδώ τους πρόσφατους μεταπτυχιακούς φοιτητές που επιβλέπω