Project

APOLLO

Τίτλος

Apollo-Εθνικό εθελοντικό πρόγραμμα βιοπαρακολούθησης των πεταλούδων της Ελλάδας

Περίοδος

2019 - παρόν

Ομάδα συντονισμού

Καθ. Βασιλική Κατή. Συντονίστρια 

Δρ. Κωνσταντίνα Ζωγράφου, γεωπόνος/εντομολόγος

Δρ. Όλγα Τζωρτζακάκη, βιολόγος/εντομολόγος

Σκοπός του apollo είναι να δημιουργήσει το πρώτο εθνικό εθελοντικό πρόγραμμα βιοπαρακολούθησης των πεταλούδων της Ελλάδας, συνδέοντας την επιστήμη με την κοινωνία προς αμοιβαίο όφελος των πολιτών, της επιστήμης και της φύσης

Το apollo με δυο λόγια

Το πρώτο εθελοντικό πρόγραμμα καταγραφής και βιοπαρακολούθησης των πεταλούδων της Ελλάδας ξεκίνησε! Αν αγαπάς τη φύση, θαυμάζεις τα «ιπτάμενα λουλούδια» και νοιάζεσαι για την προστασία τους, τότε… είσαι υποψήφιο μέλος του apollo! Πρόκειται για την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στην Ελλάδα συστηματικής καταγραφής των πεταλούδων από τους πολίτες. Ξεκίνησε το 2021 και συνεχίζεται…

Το βαφτίσαμε “apollo”, από την Parnassius apollo, σύμβολο της ομορφιάς των άγριων βουνών μας. Παραπέμπει φυσικά και στον Απόλλωνα, αιώνιο έφηβο, θεό του φωτός και προστάτη των καλών τεχνών, μια που οι πεταλούδες έχουν εφήμερο βίο, χρειάζονται το φως, και είναι από μόνες τους μια μορφή τέχνης…

Ήταν διακαής πόθος πολλών πεταλουδάδων για χρόνια και ναι, τέτοιου είδους πρωτοβουλίες απαιτούν χρόνο, χρήμα κι έχουν ρίσκο… Ποιος αναλαμβάνει; Το Εργαστήριο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας (BCL) του Τμήματος ΒΕΤ (Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών) του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων το  ξεκίνησε. Ο πυρήνας της προσπάθειας είναι η Κική Κατή, Καθηγήτρια του ΒΕΤ (συντονίστρια) μαζί με δυο ερευνήτριες με διδακτορική ειδίκευση στις πεταλούδες: την Ντίνα Ζωγράφου και την Όλγα Τζωρτζακάκη

Ξεκινήσαμε δειλά-δειλά το apollo το 2019, στο πλαίσιο ενός μικρού ερευνητικού έργου με τίτλο «BUTALL -Πεταλούδες της Ελλάδας: συνδέοντας την επιστήμη με την κοινωνία» και χρηματοδότηση από το ΕΚΠΑΑ-Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (νυν ΟΦΥΠΕΚΑ) το οποίο και ευχαριστούμε που πίστεψε στο όραμά μας και μας βοήθησε. Δουλέψαμε για να στήσουμε την πρώτη ηλεκτρονική βάση δεδομένων χιλιάδων εγγραφών, προμηθευτήκαμε λίγο εξοπλισμό για τους εθελοντές μας, θέσαμε τη μεθοδολογία, ανοίξαμε την ομάδα του apollo στο facebook, αλλά λόγω υψηλού κόστος δεν καταφέραμε να δώσουμε στους εθελοντές μας την εφαρμογή για κινητά/πλατφόρμα που ονειρευόμασταν… Το δίκτυο των εθελοντών μας στήθηκε με το πέρας του προγράμματος και ελπίζουμε να μεγαλώσει. Λόγω της πανδημίας, η πρώτη Απολλώνια διαδικτυακή συνάντηση και οι πρώτες καταγραφές ξεκίνησαν το 2021 (3 διαδρομές). Το 2022 ανανεώσαμε το υλικό με τις οδηγίες για τους εθελοντές μας, προμηθευτήκαμε επιπλέον εξοπλισμό από το e-BMS που θα διαθέσουμε στους εθελοντές μας που διενεργούν διαδρομές, ανοίξαμε το project apollo στο i-naturalist, και συνεχίζουμε. Πάντα εθελοντικά. Για να πετύχει, όλοι μας, επιστήμονες και μη, θα πρέπει να συμμετέχουμε ενεργά. Θα τα καταφέρουμε;

Λίγες ώρες ή λίγες ημέρες κάθε χρόνο. Τρία επίπεδα δυσκολίας και αντίστοιχης διάθεσης του εθελοντικού σας χρόνου ανά έτος.

  • R-τυχαία: Σε ένα σημείο είδες μια πεταλούδα που σου άρεσε; Χρησιμοποίησε το κινητό σου να τη φωτογραφίσεις και ακόμη και αν δεν ξέρεις το είδος θα το αναγνωρίσουν πιο έμπειροι πεταλουδάδες. Εκτιμώμενος χρόνος για ένα κλικ: 2min. Βοηθάς έτσι στην ανανέωση της γνώσης για την κατανομή των ειδών στην Ελλάδα.
  • P-σημείο: Στάσου σε ένα σημείο για 15 λεπτά που μπορείς να επισκέπτεσαι συχνά (ανά 20-30 ημέρες) και κατέγραψε όλα τα είδη, σημειώνοντας πόσα άτομα ανά είδος βρήκες. Βοηθάς να εκτιμηθεί η πληθυσμιακή κατάσταση και τάση των ειδών στο χρόνο. Εκτιμώμενος χρόνος για ένα σημείο: 3h/έτος.
  • TTransect: Κάνε μια διαδρομή μήκους 300m που μπορείς να επισκέπτεσαι συχνά (ανά 20-30 ημέρες). Με τις διαδρομές και τα σημεία, βοηθάς να εκτιμηθεί η πληθυσμιακή κατάσταση και τάση των ειδών στο χρόνο. Εκτιμώμενος χρόνος για μία διαδρομή: 12h/ έτος.

Σε κάθε εγγεγραμμένο ενεργό εθελοντή μας  προσφέρουμε:

  • επίσημη ερευνητική άδεια για δειγματοληψία στη φύση
  • οδηγίες για την καταγραφή των πεταλούδων
  • ηλεκτρονικό οδηγό πεδίου αναγνώρισης των πεταλούδων
  • απόχη & βιβλία (περιορισμένος αριθμός για εθελοντές που διενεργούν διαδρομές)
  • αποθηκευτικό χώρο (google drive) για να ανεβαίνουν οι πεταλουδο-φωτογραφίες
  • ομάδα δικτύωσης και επικοινωνίας στο facebook και στο i-naturalist για την προστασία των πεταλούδων-υποστήριξη στην αναγνώριση ειδών

Ναι το πρόγραμμα απευθύνεται σε όλους, παιδιά και μεγάλους, και σε όσους γνωρίζουν και φωτογραφίζουν χρόνια τις πεταλούδες, και στους «πρωτάρηδες» που μαθαίνουν τώρα αυτήν την όμορφη πολύχρωμη ομάδα. Ξεκίνα με τις απλές καταγραφές, και αφού εξοικειωθείς αρκετά, προχώρησε το επόμενο έτος στα επαναλαμβανόμενα σημεία και διαδρομές. Είναι αλήθεια βέβαια πως οι πιο έμπειροι πεταλουδάδες μας θα αποτελέσουν στην αρχή τον πυλώνα αυτής της προσπάθειας, ενώ η εμπειρία και η γνώση θα αυξάνεται συλλογικά για όλους μας.

 Οι διαδρομές είναι ο κορμός όλων των προγραμμάτων βιοπαρακολούθησης στην Ευρώπη και στον κόσμο. Το ήξερες ότι γίνονται σε 19 χώρες σε όλη την Ευρώπη;  Χιλιάδες εθελοντές συμμετέχουν. Με τη συμμετοχή και τη δύναμη των ευαίσθητων περιβαλλοντικά πολιτών, μπορούμε να γνωρίζουμε την πληθυσμιακή τάση των ειδών της Ευρώπης και να αγωνιζόμαστε για την προστασία τους σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Από τα δεδομένα των διαδρομών μας εξάγεται για παράδειγμα ο δείκτης Grassland Butterfly Indicator από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος συνδέεται με τα μέτρα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής στην Ευρώπη. Μία μόνο διαδρομή από τον καθένα μας αρκεί για να πετύχει το apollo στην Ελλάδα! Χάρη σε σας η Ελλάδα θα μπει στον Ευρωπαϊκό χάρτη βιοπαρακολούθησης πεταλούδων

Για την προαγωγή της επιστήμης και κυρίως για την προστασία των πεταλούδων και της φύσης. Οι ακριβείς συντεταγμένες των ειδών δεν θα δημοσιοποιούνται, επειδή μεταξύ άλλων είναι «ευαίσθητα δεδομένα» λόγω προβλήματος συλλογής και εμπορίας ορισμένων ειδών, εκτός κι αν το επιλέξεις εσύ. Με την εγγραφή σου παραχωρείς στο Εργαστήριό μας BCL τα δεδομένα σου για περαιτέρω επιστημονική μη εμπορική χρήση. Η κεντρική ιδέα είναι πως ο κάθε ένας μας θα μπορεί ανεξάρτητα να αποφασίζει και να επιλέγει τους όρους χρήσης και διάθεσης των δεδομένων του σε τρίτους. Θα συζητήσουμε στο μέλλον όλοι μαζί, όταν θα έχουμε αρκετούς ενεργούς εθελοντές, για τις επιλογές διάθεσης/ χρήσης δεδομένων. Προς το παρόν παίρνουμε ιδιωτικά την άδεια από τον κάθε εθελοντή μας για να στείλουμε τα δεδομένα του στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα e-BMS, εφόσον το επιθυμεί.

Με μεράκι, καλή διάθεση και εθελοντικό χρόνο από όλους μας! Ελπίζουμε να σε πείσαμε να έρθεις στην παρέα μας. Τώρα, ας οργανωθούμε… Υπάρχουν τρία βασικά αρχεία που πρέπει να διαβάσεις και τρία βήματα για την εγγραφή σου ως Απολλώνιος εθελοντής. Δες παρακάτω.

 

Τρία είναι τα βασικά Απολλώνια αρχεία που θα χρησιμοποιήσουν οι εθελοντές μας και προτείνουμε να τα διαβάσεις πριν προχωρήσεις στην εγγραφή σου. Το παρόν κείμενο  01. Apollo_intro.pdf είναι μια εισαγωγή στο apollo, όπου παρουσιάζεται σύντομα το πρόγραμμα, και οι οδηγίες συμμετοχής. Προτείνουμε στη συνέχεια να διαβάσεις το 02. Apollo_guideline.pdf. Είναι ο οδηγός για την καταγραφή των πεταλούδων στο πεδίο και την καταχώρηση των καταγραφών σε βάση δεδομένων. Θα σου λυθούν απορίες για τις μεθόδους που χρησιμοποιούμε, τις καταγραφές στη φύση, τη φωτογράφιση και αναγνώριση των πεταλούδων, καθώς και τη συμπλήρωση της βάσης δεδομένων. Στο τέλος θα χρειαστείς το αρχείο 03. Βάση δεδομένων. xlsx. Είναι η πρότυπη βάση excel για την εισαγωγή παρατηρήσεων όπου έχουν ενσωματωθεί και οι οδηγίες συμπλήρωσής της. Θα τη χρειαστείς στο μέλλον. Για όσους εθελοντές μας θα κάνουν απλές καταγραφές (R-τυχαία) προτείνεται βέβαια να μη τη χρησιμοποιήσουν, αλλά να καταχωρούν καταγραφές στην πλατφόρμα του i-naturalist (διάβασε τον οδηγό 02.Αpollo_guideline). 

Τα τρία βασικά αρχεία του προγράμματος είναι διαθέσιμα για να τα κατεβάσεις στο Google Drive Apollo_ info

Θα πρέπει υποχρεωτικά να εγγραφείς μέσω της φόρμας εγγραφής (BCL_apollo_register). Αφού εγγραφείς, μπορείς να γίνεις μέλος της ομάδας στο facebook και στο project apollo στο inaturalist. Αν είσαι ήδη Απολλώνιος, συμπλήρωσε τη φόρμα BCL_apolloupdate. Πιο αναλυτικά:

q  Αν είσαι νέος εθελοντής, συμπλήρωσε τα στοιχεία σου για στη φόρμα εγγραφής BCL_apollo_register. Τα προσωπικά σου στοιχεία απαιτούνται για να σου παρέχουμε επίσημη ερευνητική άδεια από το Υπουργείο. Σύμφωνα με τις διατάξεις του νέου Γενικού Κανονισμού για τα Προσωπικά Δεδομένα (GDPR), τα στοιχεία σου τηρούνται σε ιδιωτικό ψηφιακό αρχείο στο Εργαστήριό μας (BCL), και θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για την απαραίτητη και μόνο επικοινωνία μαζί σου στο πλαίσιο του apollo. Δεν θα χορηγούνται σε τρίτα πρόσωπα ή φορείς για οποιοδήποτε λόγο και έναντι οποιουδήποτε ανταλλάγματος. Επιπλέον, η φόρμα λειτουργεί αυτόματα και εσαεί ως Υπεύθυνη Δήλωση περί ορθότητας των στοιχείων σου και περί μη βλάβης των πεταλούδων (δες τους όρους συμμετοχής που
θα εμφανιστούν στην φόρμα στο Παράρτημα Ι)

q  Αν είσαι ήδη εθελοντής, θα πρέπει να συμπληρώσεις την φόρμα BCL_apolloupdate. Είναι πολύ σύντομη, δηλώνεις την περιοχή που θα κινηθείς και λειτουργεί και ως αίτηση προς το BCL για τη χορήγηση ερευνητικής άδειας. Επιπλέον, στη φόρμα υπάρχει η δυνατότητα αν κάτι έχει αλλάξει να επικαιροποιήσεις τα στοιχεία σου για να κρατάμε τη βάση των
εθελοντών μας πάντα ενημερωμένη. Προφανώς ισχύουν οι όροι συμμετοχής που
αποδέχτηκες κατά την πρώτη εγγραφή σου (Παράρτημα Ι).

q  Facebook: Αν δεν είσαι ήδη, έλα στην παρέα μας στο facebook με τον τίτλο «Greek butterfly monitoring scheme-apollo». Η ομάδα λειτουργεί ως μια πλατφόρμα ενημέρωσης, δικτύωσης και ευαισθητοποίησης για τις πεταλούδες με στόχο την προστασία τους, ένα ανοιχτό στρογγυλό τραπέζι πεταλουδο-συζητήσεων δηλαδή. Εδώ αναρτώνται ενημερώσεις και τα νέα του προγράμματος.

q  i-naturalist: Κατέβασε την εφαρμογή i-naturalist app. Μπες στην πλατφόρμα inaturalist
και κάνε εγγραφή. Μπες στο project apollo και γίνε μέλος του. Τώρα μπορείς να ανεβάζεις φωτογραφίες/καταγραφές πεταλούδων ελεύθερα, χωρίς να ακολουθείς κάποια μεθοδολογία. Σημείωση: Στη συνάντηση των εθελοντών μας (2021), αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί η πλατφόρμα του
inaturalist για τις απλές καταγραφές, αλλά να μη χρησιμοποιηθούν άλλες πλατφόρμες/app για τις διαδρομές και τα σημεία ορισμένου χρόνου. Αυτά τα δεδομένα αποφασίστηκε να στέλνονται απευθείας στο BCL από τους εθελοντές μας και η διαχείρισή τους, όπως η αποστολή στο eBMS να γίνεται από το BCL με τη σύμφωνη γνώμη του κάθε εθελοντή μας. Μπορεί να κάνουμε μια συνάντηση για να βοηθήσουμε τους εθελοντές μας να εξοικειωθούν με το inaturalist. Υπάρχουν και τρία ανοιχτά βίντεο στο youtube (α) γενικά για το inaturalist στην Ελλάδα (Δ. Κατσάδα) https://youtu.be/9mlpIYfKu5c, (β) οδηγίες για τη σωστή χρήση της web-πλατφόρμας https://youtu.be/W9rCZ6xiKJM και (γ) οδηγίες για τη χρήση inaturalist στο κινητό https://youtu.be/16kCaYtWwvw

Κάθε χρόνο η συντονίστρια στέλνει αίτημα προς το Υπουργείο για ερευνητική άδεια για τους εθελοντές του apollo. Όταν ληφθεί η άδεια φτιάχνεται από μας το έγγραφο «Ερευνητική άδεια» και ενημερώνονται οι εθελοντές για να το συμπληρώσουν (όσα είναι με έντονη γραφή) και να τη στείλουν με e-mail στο apollo.monitoring@gmail.com

Εσύ δεν χρειάζεται να υπογράψεις κάπου. Η αρχική φόρμα εγγραφής στο apollo (BCL_apollo_register) λειτουργεί ως υπεύθυνη δήλωση. Θα σου στείλουμε εμείς με e-mail: (α) Την επίσημη ερευνητική άδεια από το Υπουργείο για το παρόν έτος (pdf), (β) Την επίσημη βεβαίωση πως είσαι εθελοντής του apollo υπογεγραμμένη (pdf) (με βάση την “ερευνητική άδεια” που συμπλήρωσες). Όταν θα βγαίνεις στο πεδίο θα πρέπει να έχεις τα δύο παραπάνω έγγραφα μαζί σου μαζί με την ταυτότητά σου και να τηρείς τους όρους της ερευνητικής άδειας.

Η Άνοιξη ξεκινάει, οι πεταλούδες θα αρχίσουν να κάνουν τη ζωή μας πιο όμορφη. Ετοίμασε τη φωτογραφική σου μηχανή, διάβασε τις οδηγίες (02.Apollo_guideline) και ξεκίνα!

Ηλεκτρονικός οδηγός πεταλούδων: Αν το ζήτησες στη φόρμα εγγραφής σου, θα σου αποστείλουμε το διαδραστικό pdf:  “Lafranchis T. 2004. Butterflies of Europe: Identifying Butterflies is Easy – New Field Guide & Key. Diatheo. Είναι ένας εξαιρετικός οδηγός με 310 σελίδες και 1600 φωτογραφίες σε ηλεκτρονική μορφή. Το Εργαστήριό μας είχε αγοράσει 40 ηλεκτρονικά αντίτυπα (BUTALL project), αλλά με την ευγενική υποστήριξη του DIATHEO και τις ευχές του Tristan για να ξεκινήσει κάτι μεγάλο και ωραίο στην Ελλάδα, έχουμε στη διάθεσή μας απεριόριστο αριθμό αντιτύπων αποκλειστικά για την ενίσχυση του προγράμματος apollo και τους εθελοντές του. Οπότε, θα παρακαλούσα θερμά το pdf που θα λάβεις να μη το διακινήσεις σε τρίτους για λόγους σεβασμού στα πνευματικά δικαιώματα του συγγραφέα, και να το αξιοποιήσεις στο πλαίσιο του apollo, όπως αναγράφεται και στο μνημόνιο συνεργασίας του Εργαστηρίου μας με το DIATHEO. Απόχες & Βιβλία: Το Εργαστήριό μας είχε αγοράσει απόχες και λάβαμε επιπλέον απόχες από το eBMS για να ενισχύσουμε τους Απολλώνιους εθελοντές μας που διενεργούν διαδρομές. Θα έχουμε υποστήριξη με λίγα βιβλία από το eBMS για να αποσταλούν επίσης στους εθελοντές μας που διενεργούν διαδρομές.

Μπορείτε να κατεβάσετε το poster σε μορφή pdf εδώ