Με την εκπνοή του 2023, και ολοκληρώνοντας στο Εργαστήριό μας ένα μεγάλο και επίπονο κύκλο ερευνητικών εργασιών στη θεματική της ορθής χωροθέτησης των αιολικών σταθμών παραγωγής ενέργειας και της διαφύλαξης των φυσικών οικοσυστημάτων και των πιο άγριων φυσικών περιοχών της Ελλάδας (wilderness), απεστάλη επιστολή στον Πρωθυπουργό κ. Κ. Μητσοτάκη, στον Υπουργό ΥΠΕΝ κ. Θ. Σκυλακάκη και σε λοιπά υψηλόβαθμα στελέχη του ΥΠΕΝ, συνοψίζοντας τα επιστημονικά μας ευρήματα και παραθέτοντας ορισμένες προτάσεις για την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας με το ελάχιστο δυνατόν κόστος υποβάθμισης της βιοποικιλότητας, των φυσικών οικοσυστημάτων και του τοπίου της Ελλάδας. Η επιστολή συνοδεύτηκε από οκτώ συνημμένα αρχεία και διεθνείς δημοσιεύσεις. Αναρτάται δημόσια στον παρόντα ιστοχώρο του Εργαστηρίου μας για την ενημέρωση της κοινωνίας. 

 30/12/2023

Θέμα: Ορθή χωροθέτηση των Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) για την αντιμετώπιση της κλιματικής και οικολογικής κρίσης.

Αξιότιμε κ. Πρωθυπουργέ!

Αξιότιμε κ. Υπουργέ!

Με τις θερμές ευχές μου για ένα ειρηνικό και δημιουργικό νέο έτος 2024, λαμβάνω το θάρρος να Σας αποστείλω την παρούσα επιστολή σε συνέχεια διαλόγου μας κατά τη συνάντησή μας στο Μέγαρο Μαξίμου τον Ιανουάριο του 2022 όταν ανακοινώσατε την εξαιρετική πρωτοβουλία των «Απάτητων Βουνών». Αποστέλλω προς Εσάς την παρούσα επιστολή λόγω της εθνικής εμβέλειας του θέματος, καθώς και στον Υπουργό ΥΠΕΝ κ. Σκυλακάκη ως τον πλέον αρμόδιο, με κοινοποίηση στη λοιπή πολιτική ηγεσία και τα στελέχη του ΥΠΕΝ για τη λήψη επιστημονικά τεκμηριωμένων ορθών πολιτικών αποφάσεων.

Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει σημειώσει γρήγορη πρόοδο [1] για τη μετάβαση σε μια οικονομία κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, στο πλαίσιο των δεσμεύσεων της Συμφωνίας των Παρισίων [2] και σε σύνδεση με τους Παγκόσμιους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης [3], λαμβάνοντας την πρώτη  θέση ως προς τον προσαρμοσμένο δείκτη Renewable Energy Country Attractiveness Index [4]. Οι επιδόσεις και επιτυχίες της Ελληνικής Κυβέρνησης στην ανάπτυξη των ΑΠΕ είναι σημαντικές! Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης δεν μπορεί όμως να είναι αποτελεσματική μόνο με την γρήγορη ανάπτυξη των ΑΠΕ, χωρίς την ταυτόχρονη προστασία των αποθηκών άνθρακα, ήτοι της προστασίας των φυσικών οικοσυστημάτων. Η προστασία της βιοποικιλότητας είναι εξίσου αν όχι περισσότερο σημαντική για την αντιμετώπιση της οικολογικής και κλιματικής κρίσης που βιώνουμε σήμερα.

Οι αντίστοιχες επιδόσεις της χώρας στον τομέα της προστασίας της φύσης και της βιοποικιλότητας είναι μέτριες, με βάση την έκθεσή του ΟΟΣΑ [5]. Η δε γρήγορη ανάπτυξη των ΑΠΕ άνευ ορθού χωροταξικού σχεδιασμού οδηγεί σήμερα σε μια άνευ προηγουμένου εκβιομηχάνιση των βουνών και των νησιών μας, σε απώλεια και κατακερματισμό των φυσικών μας οικοσυστημάτων, και διαρκή απώλεια και υποβάθμιση της βιοποικιλότητάς τους, αντιβαίνοντας στην Ευρωπαϊκή Οδηγία των Οικοτόπων και Ειδών και διασύροντας τη χώρα διεθνώς [6]. Η σημερινή κατάσταση νοείται ως συγκρουσιακή. Από τη μία πλευρά θα χρηματοδοτηθούν έργα αποκατάστασης της φύσης για τη βελτίωση της ανεπαρκούς κατάστασης διατήρησης οικοτόπων και ειδών με βάση τον υπό ψήφιση Ευρωπαϊκό Νόμο Αποκατάστασης της Φύσης [7] και την κείμενη εθνική νομοθεσία [8]. Ο Νόμος 5037 θεσμοθέτησε την προστασία των Καίριων Περιοχών Βιοποικιλότητας, την αποκατάσταση του 30% των υποβαθμισμένων οικοτόπων και την αυστηρή προστασία των αρχέγονων και παλαιών δασών, αλλά δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα. Από την άλλη, αυτά τα οικοσυστήματα και οι πιο άγριες φυσικές περιοχές της χώρας καταστρέφονται και υποβαθμίζονται συστηματικά από την ταχεία ανάπτυξη βιομηχανικής κλίμακας ΑΠΕ. Είναι επομένως πιθανόν να κληθούμε στο μέλλον να χρηματοδοτήσουμε έργα αποκατάστασης σε φυσικά οικοσυστήματα, Καίριες Περιοχές Βιοποικιλότητας και Αρχέγονα Δάση που σήμερα καταστρέφουμε!

Θέλοντας να συνεισφέρω στη χώρα μας ως ακαδημαϊκός στην εξεύρεση λύσεων επί της ανάπτυξης των χερσαίων ΑΠΕ με ελάχιστο αρνητικό πρόσημο στη φύση και στη βιοποικιλότητα, μοιράζομαι μαζί σας σαφείς προτάσεις, και επισυνάπτω μια σειρά πρόσφατων διεθνών δημοσιεύσεων και επιστημονικών κειμένων (2021-2023) που παρέχουν την απαιτούμενη επιστημονική τεκμηρίωση.

Επιπλέον, ζητώ την παρέμβασή σας

D. για την τροποποίηση παρωχημένων νομοθετημάτων που παρεμποδίζουν την παραγωγή καθαρής ενέργειας στις στέγες από τους πολίτες,

E. για ανοιχτή διάθεση των δεδομένων για ερευνητικούς σκοπούς ως προς την πραγματική ετήσια παραγωγή ενέργειας (MWh) ανά ανεμογεννήτρια (εγκαταστημένη ισχύς και συντεταγμένες θέσης), τα οποία είναι κλειστά και μη διαθέσιμα σήμερα.

Εκφράζω τον προβληματισμό μου, για τη μη καταλληλότητα των μεγάλων υψομέτρων άνω των 1200m ως θέσεις χαμηλής απόδοσης παραγωγής καθαρής ενέργειας λόγω περιβαλλοντικών συνθηκών, καθώς η γενική τάση στην Ευρώπη είναι να αποφεύγονται τα ψηλά υψόμετρα για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών. Απαιτείται έρευνα επ’ αυτού, με την ανάρτηση ανοιχτών χωρικών δεδομένων παραγωγής ενέργειας (Ε).

Τέλος, εκφράζω την ανησυχία μου για τη μεγάλη καθυστέρηση και εν γένει την απουσία εγκεκριμένου εθνικού χωροταξικού σχεδίου για τις χερσαίες επενδύσεις ΑΠΕ (συμπεριλαμβάνοντας τη δέουσα εκτίμηση), την ίδια στιγμή που υπετριπλασιάζεται ο εθνικός μας στόχος για την εγκαταστημένη ισχύ τους και εφαρμόζεται η νομοθεσία για την ταχύτατη ανάπτυξή τους στην πράξη.

 Η παρούσα επιστολή θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου μας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων για να είναι ανοιχτά διαθέσιμη στην ευρύτερη κοινωνία https://bc.lab.uoi.gr/el/category/science-for-society/

Σας ευχαριστώ θερμά για το χρόνο Σας. Ελπίζω η παρούσα επιστολή και επιχειρηματολογία να λάβει αποδοχής και να συνεισφέρει στο έργο των αρμόδιων ιθυνόντων και υπηρεσιών. Είμαι στη διάθεσή του Υπουργείου Σας για  κάθε επιπλέον αρωγή. Σας εύχομαι καλή χρονιά και κάθε επιτυχία στο πολιτικό Σας έργο!

Με τιμή,

Βασιλική Κατή

Παράρτημα Ι: Ανάλυση προτάσεων

A.     Χωροθέτηση ΑΠΕ κατά προτεραιότητα σε υποβαθμισμένα και κατακερματισμένα περιβάλλοντα εκτός του δικτύου Natura 2000 – “go-to areas”

Η ερευνητική μας δουλειά απέδειξε πως εγκαθιστώντας ΑΣΠΗΕ στη ζώνη με το μεγαλύτερο βαθμό κατακερματισμού, δρόμων και τεχνητών επιφανειών εκτός του δικτύου Natura 2000 θα ξεπερνούσαμε κατά πολύ (10.71GW) τον πρότερο εθνικό στόχο του ΕΣΕΚ (7.05 GW). Προκαταρκτικά αποτελέσματα της εργασίας μας απεστάλησαν προς Εσάς και την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ τρία έτη πριν (14/2/2020). Δεν γνωρίζουμε αν ελήφθησαν υπόψη – οι ΑΠΕ συνεχίζουν να εγκαθίστανται χωρίς κεντρικό σχεδιασμό, με αντικρουόμενες γνωμοδοτήσεις από τις αρμόδιες υπηρεσίες και σθεναρές αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες, εις βάρος των επενδυτών. Η ερευνητική μας δουλειά έλαβε ευρείας αποδοχής τόσο από τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα όσο και από την Ελληνική κοινωνία (14.000 reads). Σήμερα (2024) οι αιτήσεις για ΑΣΠΗΕ είναι πολλαπλάσιες από ότι δυόμιση έτη πριν (3/2020) και ο στόχος του ΕΣΕΚ για εγκαταστημένη ισχύ ΑΣΠΗΕ μεγαλύτερος.  Παροτρύνουμε επομένως την πολιτική ηγεσία:

• Να επικαιροποιήσει την ισχύ που δύναται να εγκατασταθεί στα υποβαθμισμένα/κατακερματισμένα περιβάλλοντα με βάση τις σημερινές αιτήσεις ΑΣΠΗΕ ως προς το νέο στόχο του ΕΣΕΚ [9] για τα χερσαία αιολικά και να λάβει υπόψη τα επιστημονικά δεδομένα στο αναμενόμενο στρατηγικό σχεδιασμό των ΑΠΕ. Να θέσει ρεαλιστικούς στόχους εγκαταστημένης ισχύος ΑΠΕ με βάση τις καταναλωτικές ανάγκες της Ελληνικής κοινωνίας.
• Να δώσει προτεραιότητα στην εγκατάσταση ΑΣΠΗΕ βαθμιδωτά στα πλέον υποβαθμισμένα περιβάλλοντα με τον εντονότερο βαθμό κατακερματισμού, ήτοι σε περιοχές με μεγάλη πυκνότητα οδικού δικτύου και μεγαλύτερη κάλυψη τεχνητών επιφανειών, εκτός του δικτύου Natura 2000 ως «go-to-areas».
• Να ορίσει δυνητική ζώνη επενδύσεων στο αναμενόμενο στρατηγικό χωροταξικό για της ΑΠΕ τις πιο ανθρωπογενείς και κατακερματισμένες περιοχές χαμηλής οικολογικής αξίας, εξαιρώντας τις περιοχές Natura 2000 και τα φυσικά τοπία (χαμηλός δείκτης LFI-Landscape Fragmentation Index), για την προστασία της βιοποικιλότητας, του τοπίου και των αποθηκών άνθρακα.

Επιστημονική τεκμηρίωση/papers: Συνημμένα [1] και [2].

B.      Θεσμοθέτηση 55 εκτεταμένων περιοχών χωρίς δρόμους ως ζώνες αποκλεισμού ΑΠΕ –“non-go-to areas”

Η πρόσφατη εργασία μας [4] παρέδωσε στην Ελληνική κοινωνία τον εθνικό χάρτη των περιοχών χωρίς δρόμους: 451 πολύγωνα (6.1% της χερσαίας έκτασης της Ελλάδας). Οι περιοχές αυτές βρίσκονται κυρίως στα ψηλά υψόμετρα, έχουν μεγάλη φυσικότητα, καλύπτονται εξολοκλήρου από δάση και ημιφυσικές εκτάσεις, είναι πολύ πιο ανθεκτικές στην πυρκαγιά, ενώ το ένα τρίτο των περιοχών χωρίς δρόμους κινδυνεύει να χαθεί από την επέκταση των ΑΣΠΗΕ. Από τα 451 πολύγωνα, 55 πολύγωνα αφορούν σε εκτεταμένες αδιατάρακτες φυσικές περιοχές (εμπεριέχοντας ΠΑΔ άνω των 10 τ.χλμ.) και είναι άγριες φυσικές περιοχές (wilderness) πολύ υψηλής οικολογικής και αισθητικής αξίας. Ο χάρτης και ο κατάλογος αυτών είναι διαθέσιμος στο https://bc.lab.uoi.gr/el/research/projects/roadless/. Η εξαιρετική πρωτοβουλία Σας των «Απάτητων Βουνών» έδωσε προσωρινά υψηλό καθεστώς προστασίας σε εννέα τέτοιες περιοχές μέχρι σήμερα, ενώ η Ελλάδα στοχεύει στην προστασία 55 άγριων φυσικών περιοχών, με βάση την εθνική έκθεση προς τον ΟΗΕ για το Στόχο 15.4 των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης [10]. Παροτρύνουμε επομένως την πολιτική ηγεσία:

• Να προστατέψει τις 55 εκτεταμένες άγριες φυσικές περιοχές (wilderness) που περιλαμβάνουν πυρήνα Περιοχής Άνευ Δρόμων άνω των 10 τ.χλμ. απαγορεύοντας εντός αυτών τη διάνοιξη νέων δρόμων και τη δημιουργία νέας τεχνητής γης. Οι περιοχές αυτές θα πρέπει να είναι non-go-to areas στο νέο στρατηγικό χωροταξικό σχεδιασμό των ΑΠΕ και λοιπών επενδύσεων και ζώνες αυστηρής προστασίας εντός του δικτύου Natura 2000, ακολουθώντας την Ευρωπαϊκή νομοθεσία [11] και τις οδηγίες ορισμού των αυστηρά προστατευόμενων ζωνών [12].
• Να θεωρήσει και να ενσωματώσει στο μέτρο του εφικτού τις προτάσεις μας περί προστασίας του Ελληνικού τοπίου και βιώσιμης ανάπτυξης [3] στην εθνική περιβαλλοντική πολιτική.

Επιστημονική τεκμηρίωση/papers: Συνημμένα [3], [4], [5] και [6]

C.      Εγκατάσταση ΑΠΕ σε ήπιες κλίσεις και σε ήδη αναπτυγμένες και προσβάσιμες περιοχές, με κριτήριο την ελάχιστη δέσμευση γης

Στην πρόσφατη εργασία μας σε συνεργασία με το Joint Research Center της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διαπιστώσαμε πως η γενική τάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι να τοποθετούνται λιγότεροι σταθμοί αιολικής ενέργειας σε ορεινές και δασικές εκτάσεις. Ωστόσο, το πρότυπο αυτό αντιστρέφεται στην Ελλάδα. Οι νέοι αιολικοί σταθμοί στην Ελλάδα σχεδιάζεται να εγκατασταθούν σε μεγαλύτερα υψόμετρα και σε εδάφη που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερους κινδύνους για τη διάβρωση του εδάφους και την εδαφική βιοποικιλότητα. Η δέσμευση γης, δηλαδή η δημιουργία τεχνητής γης, από την κατασκευή αιολικών σταθμών παραγωγής ενέργειας είναι ιδιαίτερα μεγάλη (3.53 m²/MWh) – σχεδόν 3.5 φορές μεγαλύτερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο, κυρίως λόγω των έντονων κλίσεων. Παροτρύνουμε επομένως την πολιτική ηγεσία:

• Να εγκαθίστανται οι ΑΠΕ και ιδιαίτερα οι αιολικοί σταθμοί παραγωγής ενέργειες σε προσβάσιμες περιοχές με υπάρχον οδικό δίκτυο και σε ηπιότερες κλίσεις.
• Να ενσωματωθεί η έκταση της νέας τεχνητής γης στη διαδικασία αδειοδότησης των ΑΠΕ, η οποία προτείνεται να μην υπερβαίνει τον παγκόσμιο μέσο όρο, ήτοι 1 τ.μ. νέας τεχνητής γης ανά παραγόμενη

Επιστημονική τεκμηρίωση/paper: Συνημμένο [7]

D.     Άρση παρωχημένων νομοθετημάτων που παρεμποδίζουν την παραγωγή πράσινης ενέργειας στις στέγες από τους πολίτες

Θα ήθελα να Σας επισημάνω την προβληματική κατάσταση παρεμπόδισης της ενεργοποίησης των νοικοκυριών και των πολιτών στην επένδυση για αυτοπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ λόγω παρωχημένων νομοθετημάτων, παρά τις σημαντικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης. Ως τυπικό παράδειγμα θέτω τον οικισμό που διαμένω πλησίον των Ιωαννίνων (Κρανούλα), ο οποίος δεν είναι παραδοσιακός οικισμός, δεν έχει καμία πολιτιστική ή άλλη σύνδεση με το Ζαγόρι, δεν έχει κανένα στοιχείο παραδοσιακού χαρακτήρα, πλην όμως διέπεται από τις διατάξεις του Προεδρικού Διατάγματος Ζαγορίου ως Περιφερειακή Ζώνη (Π.Δ. 26-09-1979), όπου φυσικά προ πενήντα ετών δεν είχε προβλεφθεί  η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάνελ ή ηλιακών κεραμιδιών στις στέγες. Επιτρέπονται μόνο στη γη, με σαφώς μεγαλύτερο αντιαισθητικό αποτέλεσμα και μεγαλύτερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα από ότι η εγκατάσταση στις στέγες των σπιτιών. Αποτέλεσμα είναι ο παροπλισμός των πολιτών από μια παρωχημένη νομοθεσία, χωρίς κανένα όφελος για το περιβάλλον, φυσικό και πολιτιστικό. Σε σχετική επιστολή μου προς την τότε πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ και στην τοπική αυτοδιοίκηση (5/9/2022) δεν έλαβα απάντηση, πλην της τηλεφωνικής ενημέρωσης πως είναι δύσκολη η κατάργηση/τροποποίηση του Π.Δ. Παρακαλώ όπως αποκαταστήσετε επειγόντως την παρούσα προβληματική κατάσταση τόσο για την εν λόγω περιοχή όσο και για άλλες περιοχές της Ελλάδας που αντιμετωπίζουν πιθανόν παρόμοια προβλήματα. Όλοι οι πολίτες θα πρέπει να μπορούμε να συμμετάσχουμε έμπρακτα στην πράσινη πολιτική της χώρας.

E.      Ανοιχτή διάθεση των δεδομένων για ερευνητικούς σκοπούς πραγματικής ετήσια παραγωγή ενέργειας (MWh) ανά ανεμογεννήτρια (εγκαταστημένη ισχύ ΜW και συντεταγμένες θέσης)

Επισυνάπτεται η από 11/7/2022 επιστολή μου προς το Διαχειριστή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εγγυήσεων Προέλευσης (ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ) για πρόσβαση σε περιβαλλοντικά δεδομένα. Τα δεδομένα αυτά θα προάγουν την εφαρμοσμένη έρευνα. Δεν γνωρίζω την αιτιολογία της εμπιστευτικότητας και μη διάθεσης των περιβαλλοντικών αυτών δεδομένων, καθώς δεν υπήρξε απάντηση. Παρακαλώ για τις ενέργειές του ΥΠΕΝ για την ανοιχτή διάθεση της ως άνω βάσης δεδομένων.

Παράρτημα ΙΙ: Συνημμένα αρχεία/διεθνείς δημοσιεύσεις[13]

1. Kati, V., Kassara, Ch., Vrontisi, Z., Moustakas, A. 2021. The biodiversity-wind energy-land use nexus in a global biodiversity hotspot. Science οf the Total Environment, 768, 144471. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.144471 [Ανοιχτή πρόσβαση]
2. Κατή Β., Κασσάρα Χ. 2021. Πρόταση χωροθέτησης χερσαίων Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ελλάδα για καθαρή ενέργεια χωρίς σημαντικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα. Εργαστήριο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. 12 σελ. [Ελληνική περίληψη πολιτικής] https://doi.org/13140/RG.2.2.36545.17762   [Ανοιχτή πρόσβαση]
3. Kati, V., Petridou, M., Tzortzakaki, O., Papantoniou, E., Galani, A., Psaralexi, M., Gotsis, D., Papaioannou, H., Kassara, C. 2023. How much wilderness is left? A roadless approach under the Global and the European Biodiversity Strategy focusing on Greece. Biological Conservation 281, 110015. [Κλειστή πρόσβαση] https://doi.org/10.1016/j.biocon.2023.110015
4. Kati, V., Selva, N., Sjögren-Gulve, P. 2022. Greek roadless policy: A model for Europe. Science 375 984. https://doi.org/10.1126/science.abo2014 [Κλειστή πρόσβαση]
5. Kassara C., Petridou M., Tzortzakaki O., Papantoniou E., Galani A., Psaralexi M., Gkotsis D., Papaioannou H., Kati V. 2022. The roadless map of Greece. Mendeley Data, v2. https://data.mendeley.com/datasets/s6zh89fb5c/2 [Ανοιχτή πρόσβαση]
6. Κατή Β., Κασσάρα Χ., Παπαϊωάννου Χ. 2022. Αδιατάρακτες Φυσικές Περιοχές (ΑΦΠ) της Ελλάδας και βιώσιμη ανάπτυξη. Πρόγραμμα NATLAND χρηματοδοτούμενο από το Πράσινο Ταμείο. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα, 42 σελ. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.31581.49122 [Ανοιχτή πρόσβαση]
7. Kati, V., Kassara, C., Panagos, P., Tampouratzi, L., Gotsis, D., Tzortzakaki, O., Petridou, M., Psaralexi, M., Sidiropoulos, L., Vasilakis, D., Zakkak, S., Galani, A., Mpoukas, N., 2023. The overlooked threat of land take from wind energy infrastructures: Quantification, drivers and policy gaps. Journal of Environmental Management 348, 119340. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2023.119340 [Κλειστή πρόσβαση]
8. 2022_Κατή_ ΔΑΠΕΕΠ_letter_signed. pdf [Παροχή βάσης δεδομένων μέσης ετήσιας παραγωγής του κάθε Αιολικού Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας (MWh) για κάθε έτος λειτουργίας του]

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΔΕΚΤΩΝ

[1] ΕΔΕΔΥΕΠ 2023 Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. «Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων»

[2] Κύρωση της Συμφωνίας των Παρισίων στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή. ΦΕΚ Α΄187/6.10.2016

[3] Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης

[4] RECAI 2023

[5] OECD, 2020 OECD Environmental Performance Reviews: Greece 2020.

[6] Αιτιολογημένη γνώμη INFR (2014) 4073: 15/2/2023

[7] Νομοθεσία για την αποκατάσταση της φύσης: η διαπραγματευτική θέση του ΕΚ

[8] Νόμος 5037/ ΦΕΚ Α’ 78-28-3-2023 (Άρθρο 173-177)

[9] ΕΣΕΚ 2023.

[10] Hellenic Republic 2022. Voluntary National Review 2022 on the implementation of the 2030 Agenda for Sustainable Development

[11] EC, 2020. EU Biodiversity Strategy for 2030. Bringing nature back into our lives. Brussels, 20.5.2020.COM (2020) 380 final.

[12] EC, 2022. Commission staff working document: criteria and guidance for protected areas designations. SWD (2022) 23 final.

[13] Πρόσβαση στα [1] έως [7] στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου μας BCL. https://bc.lab.uoi.gr/el/research/projects/roadless/   και https://bc.lab.uoi.gr/el/research/projects/wind/