Invited lecture organized in the frame of a webinar organized by the Policy Committee of the European Section of the Society for Conservation Biology in 26/1/2021. Two recent papers published for Greece were used to illustrate the webinar topic (https://doi.org/10.1016/j.biocon.2020.108828 και https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.144471).
Ο στόχος του διαδικτυακού σεμιναρίου ήταν: (Α) να παρουσιαστεί το πρόβλημα της εξάπλωσης των δρόμων και του επακόλουθου κατακερματισμού σε παγκόσμια και ευρωπαϊκή κλίμακα, καθώς η διατήρηση των Περιοχών Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) είναι μια μακροπρόθεσμη πρωτοβουλία της Επιτροπής Πολιτικής του SCB-Europe. (Β) να παρουσιάσει τη σύνδεση της απώλεια της βιοποικιλότητας με την αλλαγή χρήσης γης, η οποία απορρέει μεταξύ άλλων και από την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, συμπεριλαμβάνοντας τις υποδομές των αιολικών πάρκων που αναπτύσσονται ταχέως στην στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. (Γ) να παρουσιαστεί το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο και η συναφής πολιτική σε παγκόσμια και Ευρωπαϊκή κλίμακα και να συζητηθούν οι προοπτικές ενσωμάτωσης των προτάσεων του παρόντος σεμιναρίου στην Ευρωπαϊκή πολιτική και νομοθεσία. Το διαδικτυακό σεμινάριο δεν ήταν ανοιχτό στο κοινό, πραγματοποιήθηκε με ειδικές προσκλήσεις σε ειδικούς επιστήμονες και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα δύο κύρια μηνύματα ήταν: Μήνυμα 1: Περιορισμός της εξάπλωσης των δρόμων και της αύξησης των τεχνητών επιφανειών στα φυσικά οικοσυστήματα με νομικά δεσμευτικούς όρους. Μήνυμα 2: Καλύτερη ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας στις κλιματικές πολιτικές: χωροθέτηση των ΑΠΕ κατά προτεραιότητα στις ζώνες χαμηλότερης οικολογικής αξίας. Τα ακόλουθα σημεία παρουσιάστηκαν ως ερωτήσεις/σημεία προς συζήτηση:
- Οι περιοχές άνευ δρόμων πρέπει να ενσωματωθούν στην επικείμενη ευρωπαϊκή πολιτική ως κριτήριο για τη δημιουργία οικολογικών διαδρόμων και επέκτασης του δικτύου Natura 2000 (στόχος 30%), ώστε να αυξηθεί η συνοχή του δικτύου, αλλά και ως κριτήριο για τον καθορισμό ζωνών αυστηρής προστασίας (στόχος 10%). [Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα: Προστασία της φύσης της ΕΕ: βασικές δεσμεύσεις έως το 2030].
- Οι περιοχές άνευ δρόμων θα πρέπει να συμπεριληφθούν στους νομικά δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων στον επικείμενο κανονισμό. Είναι εξίσου σημαντικό να αποκατασταθούν υποβαθμισμένα και πλούσια σε άνθρακα οικοσυστήματα (ενεργή αποκατάσταση) αλλά και να προστατευτούν από μελλοντική υποβάθμιση ανέπαφα οικοσυστήματα (προληπτική αποκατάσταση), οντας η πλέον οικονομικά αποδοτική λύση αποκατάστασης. Η προληπτική αποκατάσταση θα μπορούσε να είναι πιο επωφελής για χώρες με μεγάλα αδιατάρακτα φυσικά οικοσυστήματα, κυρίως στη Σκανδιναβία, την Ανατολική Ευρώπη και σε περιοχές της Μεσογείου. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν την ελευθερία να προβαίνουν στην επιλογή του τύπου της αποκατάστασης (ενεργητική/ προληπτική) σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, συμπεριλαμβανομένης της απομάκρυνσης των δρόμων. [Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα: Σχέδιο της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης: βασικές δεσμεύσεις έως το 2030]
- Το ορόσημο «no net land take by 2050” (μη καθαρή αύξηση της τεχνητής γης έως το 2050 θα πρέπει να είναι νομικά δεσμευτικό στο πλαίσιο του άρθρου 10 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και η Σύμβαση Τοπίου θα πρέπει να ενισχυθεί για την πραγματική προστασία και διαχείριση του τοπίου.
- Η ελάχιστη αύξηση των τεχνητών επιφανειών θα πρέπει να ενσωματωθεί ως κριτήριο στην επικείμενη αναθεώρηση του κανονισμού για τη χρήση γης, την αλλαγή χρήσης γης και τη δασοκομίας, ενώ η διατήρηση των περιοχών χωρίς δρόμους πρέπει να ληφθεί υπόψη στο 8ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον.
- Οι περιβαλλοντικές μελέτες όποιας μορφής (Στρατηγικοί σχεδιασμοί, μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ειδικές οικολογικές αξιολογήσεις) αλλά και οι κανονισμοί επιδότησης θα έπρεπε να εφαρμόζονται με γνώμονα τη μείωση του αντικτύπου των έργων που καταναλώνουν γη.
- Οι δύο δείκτες Landscape Fragmentation Indicator (LFI) και Roadless Fragmentation Indicator (RFI) θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως νέα εργαλεία για την παρακολούθηση και τη χάραξη πολιτικής στο παραπάνω πλαίσιο.
- Η ΕΕ θα μπορούσε να αναλάβει πρωτοβουλία και να προτείνει τις περιοχές άνευ δρόμων ως ξεχωριστό στόχο στους επερχόμενους παγκόσμιους στόχους στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα,