Invited lecture organized in the frame of a webinar organized by the Policy Committee of the European Section of the Society for Conservation Biology in 26/1/2021. Two recent papers published for Greece were used to illustrate the webinar topics (https://doi.org/10.1016/j.biocon.2020.108828 και https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.144471). Pdf and vimeo video available in English.
Ο στόχος του διαδικτυακού σεμιναρίου ήταν: (Α) Να παρουσιάσει το πρόβλημα της επέκτασης των δρόμων και του επακόλουθου κατακερματισμού σε παγκόσμια και ευρωπαϊκή κλίμακα, δεδομένου ότι η διατήρηση των Περιοχών Ανευ Δρόμων (ΠΑΔ) αποτελεί μια μακροπρόθεσμη πρωτοβουλία του PC SCB-Europe. (Β) Να παρουσιάσει το επίκαιρο σύνθετο πρόβλημα της απώλειας της βιοποικιλότητας από την αλλαγή της χρήσης γης που προκύπτει από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως οι υποδομές αιολικής ενέργειας, οι οποίες αναπτύσσονται ταχέως στην ΕΕ στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. (Γ) Να παρουσιάσει το σχετικό νομοθετικό και πολιτικό πλαίσιο σε παγκόσμια και ευρωπαϊκή κλίμακα και να συζητήσει τις προοπτικές της ενσωμάτωσης των μηνυμάτων του σεμιναρίου στην πολιτική και στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ. Το διαδικτυακό σεμινάριο δεν ήταν ανοιχτό στο κοινό, αλλά πραγματοποιήθηκε μετά από πρόσκληση ειδικών επιστημόνων και υπευθύνων χάραξης πολιτικής σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα δύο βασικά μηνύματα του διαδικτυακού σεμιναρίου ήταν: Μήνυμα 1: Περιορισμός της επέκτασης των δρόμων και της αύξησης των τεχνητών εκτάσεων σε φυσικά οικοσυστήματα με νομικά δεσμευτικούς όρους. Μήνυμα 2: Καλύτερη ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας στις κλιματικές πολιτικές: ιεράρχηση εγκατάστασης υποδομών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας σε λιγότερο οικολογικά ευαίσθητες ζώνες. Τα ακόλουθα σημεία παρουσιάστηκαν ως ερωτήσεις / σημεία προς συζήτηση με τους συμμετέχοντες στο σεμινάριο.
- Οι ΠΑΔ πρέπει να ενσωματωθούν στον επικείμενο ευρωπαϊκό οδηγό εφαρμογής της Στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα (α) ως κριτήριο για τη δημιουργία οικολογικών διαδρόμων προς την επέκταση του δικτύου των προστατευόμενων περιοχών (στόχος 30%), αυξάνοντας τη συνοχή του δικτύου Natura 2000 και (β) ως κριτήριο για τον ορισμό και σχεδιασμό ορισμό των αυστηρά προστατευόμενων ζωνών (στόχος 10%).[Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα: Προστασία της φύσης της ΕΕ: : βασικές δεσμεύσεις έως το 2030]]
- ❑ Οι ΠΑΔ θα πρέπει να περιληφθούν στους νομικά δεσμευτικούς στόχους της αποκατάστασης του οικοσυστήματος στον προσεχή κανονισμό, καθώς είναι εξίσου σημαντικό να αποκατασταθούν ενεργά τα υποβαθμισμένα και πλούσια σε άνθρακα οικοσυστήματα (ενεργή αποκατάσταση) και να διατηρηθούν προληπτικά άθικτα οικοσυστήματα (προληπτική αποκατάσταση) χωρίς ανάγκη για αποκατάστασή τους στο μέλλον (οικονομικά αποδοτικό). Η προληπτική αποκατάσταση θα μπορούσε να είναι πιο επωφελής για χώρες με εκτεταμένες φυσικές περιοχές, όπως στη Σκανδιναβία, στην Ανατολική Ευρώπη και σε τμήματα της Μεσογείου. Τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν την ελευθερία να αναλαμβάνουν δράσεις αποκατάστασης σύμφωνα με τις συγκεκριμένες ανάγκες τους, συμπεριλαμβανομένης της αφαίρεσης δρόμων.[Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα: Σχέδιο αποκατάστασης της φύσης της ΕΕ : βασικές δεσμεύσεις έως το 2030]
- Το ορόσημο «no net land take by 2050» (μηδενική καθαρή αύξηση των τεχνητών επιφανειών) θα πρέπει να είναι νομικά δεσμευτικό στο πλαίσιο του Άρθρου 10 της Οδηγίας 92/43 / ΕΟΚ και η Σύμβαση του Τοπίου θα πρέπει να ενισχυθεί για την πραγματική προστασία και διαχείριση του τοπίου.
- Η ελάχιστη αύξησης των τεχνητών επιφανειών θα πρέπει να ενσωματωθεί στην επικείμενη αναθεώρηση του κανονισμού επί της χρήσης γης, της αλλαγής χρήσης γης και των δασών (land use, land use change and forestry), ενώ η παρακολούθηση της επέκτασης των δρόμων και η προστασία των ΠΑΔ θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στο 8ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον
- SEAs, EIAs, AAsΘα μπορούσαν να εφαρμοστούν καλύτερα οι Στρατηγικές Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (SEA), οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (EIA) και οι Μελέτες Ειδικής Αξιολόγησης (AA) ή οι κανονισμοί επιδοτήσεων για τη μείωση των επιπτώσεων των έργων που αυξάνουν τις τεχνητές επιφάνειες.
- Οι δείκτες του κατακερματισμού του τοπίου (LFI) και ο δείκτης κατακερματισμού ως προς τις ΠΑΔ (RFI) θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως νέα εργαλεία παρακολούθησης και χάραξης πολιτικής στο παραπάνω πλαίσιο.
- H Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να αναλάβει την πρωτοβουλία να προτείνει την προστασία των ΠΑΔ ως διακριτό στόχο στη παγκόσμια στρατηγική για τη βιοποικιλότητα (post-Aichi targets)