Στις 4 Δεκεμβρίου 2024 απεστάλη επιστολή στην Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κα Ursula van der Leyen και στα μέλη της Ευρωβουλής με τίτλο «Οι επιστήμονες προτρέπουν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ να επαναφέρουν την Πράσινη Συμφωνία». Την επιστολή συνέθεσε μια συγγραφική ομάδα 19 επιστημόνων από 13 χώρες, με τη συμμετοχή της Ελλάδας (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων). Υπογράφτηκε από περισσότερους από 1700 Ευρωπαϊους επιστήμονες, εκ των οποίων 78 Έλληνες, και 20 επιστημονικές οργανώσεις και είναι ανοιχτά προσβάσιμη στο zenodo.
Με την Ανοικτή Επιστολή, οι υπογράφοντες εκφράζουν βαθιές ανησυχίες για το μέλλον της Πράσινης Συμφωνίας, οι οποίες προκλήθηκαν από τις πρόσφατες αποφάσεις σχετικά με βασικούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς που έχουν καθυστερήσει, αποδυναμωθεί ή καταργηθεί εντελώς. Μεταξύ αυτών είναι η απόσυρση του κανονισμού για τη βιώσιμη χρήση των φυτοφαρμάκων (SUR), οι τροποποιήσεις της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚAΠ) που καταργούν τις περιβαλλοντικές εγγυήσεις και ο καθυστερημένος Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την αποψίλωση των δασών (EUDR). Οι ενέργειες αυτές είναι επιζήμιες για την ικανότητα της ΕΕ να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της για την ουδετερότητα του άνθρακα, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και τη μείωση της ρύπανσης, με κρίσιμο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, την ευημερία και την επισιτιστική ασφάλεια.
Α. Κρίσιμες ανησυχίες και επιπτώσεις
- Αποδάσωση και απώλεια βιοποικιλότητας (κανονισμός EUDR): Η εφαρμογή του κανονισμού αναβλήθηκε. Υπονομεύεται η αποτελεσματικότητα του ως άνω κανονισμού να αντιμετωπίσει έγκαιρα την αποψίλωση των δασών μέσω του ελέγχου των ευρωπαϊκών αλυσίδων εφοδιασμού. Η καθυστέρηση αυτή απειλεί τη βιοποικιλότητα, ενώ παράλληλα αδικούνται οι επιχειρήσεις που έχουν ήδη σεβαστεί τον κανονισμό κι έχουν επενδύσει σε αυτόν.
- Κανονισμός για τα φυτοφάρμακα (SUR): Η απόρριψη του κανονισμού αγνόησε τα ισχυρά επιστημονικά στοιχεία και την υποστήριξη του κοινού για τους στόχους μείωσης των φυτοφαρμάκων σε επίπεδο ΕΕ. Η οπισθοδρόμηση αυτή θέτει σε κίνδυνο τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης επικράτησης αγροχημικών ουσιών που βλάπτουν την ανθρώπινη υγεία και τα οικοσυστήματα.
- Αγροτική πολιτική (ΚΑΠ): Οι μεταρρυθμίσεις της ΚΑΠ έχουν αποδυναμώσει τα περιβαλλοντικά πρότυπα, δίνοντας προτεραιότητα στη βραχυπρόθεσμη παραγωγικότητα έναντι της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας, δυνητικά επιδεινώνοντας την υποβάθμιση του εδάφους, την απώλεια της βιοποικιλότητας και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
- Επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: Ενώ η ανανεώσιμη ενέργεια είναι κρίσιμης σημασίας, η ανεξέλεγκτη επέκταση ενέχει τον κίνδυνο καταστροφής των φυσικών βιοτόπων και υποβάθμισης του εδάφους, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με τους στόχους της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα και τη στρατηγική «μηδενικής κατάληψης γης» έως το 2050.
Β. Αλλαγή προτεραιοτήτων
Οι επιστήμονες εξέφρασαν βαθιά ανησυχία για τη μετατόπιση των πολιτικών προτεραιοτήτων της ΕΕ προς την ανταγωνιστικότητα και την οικονομική ανάπτυξη εις βάρος της βιωσιμότητας. Αυτός ο αναπροσανατολισμός, όπως αντικατοπτρίζεται στη στρατηγική 100 ημερών της Επιτροπής, αγνοεί τα πλανητικά όρια και τη διασύνδεση της περιβαλλοντικής υγείας, της ανθρώπινης ευημερίας και της οικονομικής ανθεκτικότητας.
Γ. Πρόσκληση για δράση
Η επιστολή περιγράφει διάφορα επείγοντα μέτρα για τον σύμπλευση της ΕΕ με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας και προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωβουλή να:
- Ανακαλέσoυν τις πρόσφατες τροποποιήσεις: Επανεξέταση των πρόσφατων αμφισβητούμενων αποφάσεων, όπως αυτές που αφορούν στην Κοινή Αγροτική Πολιτική, την πολιτική προστασίας των δασών από την αποψίλωση, και το καθεστώς προστασίας του λύκου, και μη περαιτέρω αποδυνάμωση των υφιστάμενων περιβαλλοντικών κανονισμών.
- Να εργαστούν για την πλήρη εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας και των κανονισμών, με δέσμευση για τη λήψη αποφάσεων βάσει επιστημονικής τεκμηρίωσης και έπειτα από διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη.
- Να θέσουν ένα φιλόδοξο περιβαλλοντικό θεματολόγιο: Ανάπτυξη μιας στρατηγικής ευθυγραμμισμένης με τα πλανητικά όρια και τις παγκόσμιες δεσμεύσεις της ΕΕ για τους στόχους του κλίματος και της βιοποικιλότητας, περιλαμβάνοντας τη μεταρρύθμιση της αγροτικής πολιτικής.
- Επαναφέρυν τον SUR: Επαναφορά του κανονισμού για τη βιώσιμη χρήση των φυτοφαρμάκων για τη διατήρηση των επιστημονικά τεκμηριωμένων στόχων μείωσης των φυτοφαρμάκων.
- Συνεργαστούν με την επιστημονική κοινότητα: Ενίσχυση της διασύνδεσης επιστήμης-πολιτικής, και χρήση των διασυνδέσεων αυτών που θεσπίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ακριβώς με σκοπό τη διασφάλιση έγκαιρων, τεκμηριωμένων αποφάσεων και της διακυβέρνησης βάσει τεκμηρίων.
Έκκληση για ευρύτερη υποστήριξη
Οι συγγραφείς καλούν τους πολίτες της ΕΕ, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους πολιτικούς φορείς να υποστηρίξουν πολιτικές που δίνουν προτεραιότητα στη βιωσιμότητα, την περιβαλλοντική υγεία και την ανθεκτικότητα. Μόνο με συλλογική δράση μπορεί η Ευρώπη να διατηρήσει τη θέση της ως παγκόσμιος ηγέτης στην αντιμετώπιση της κρίσης του κλίματος και της βιοποικιλότητας.
Bosco, L., Wubs, E. R. J., Pe’er, G., Decleer, K., Vandewalle, M., Venn, S., Mauerhofer, V., Gallé, R., Kati, V., Selva, N., Juste, J., Díaz, M., Leonard, J., Van den Bosch, M., Benítez-López, A., Concepcíon, E. D., Filipe, A. F., Garcia-Gonzalez, F., & Edwin, A. (2024). Scientists urge EU policymakers to reinstate the Green Deal. Zenodo. https://doi.org/10.5281/
