APOLLO
ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ APOLLO: 15 ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ
Ποιοι οι στόχοι του apollo;
Το apollo είναι το εθνικό εθελοντικό πρόγραμμα καταγραφής και παρακολούθησης των πεταλούδων της Ελλάδας από τους πολίτες (citizen–science). Σκοπός του είναι η σύνδεση της κοινωνίας με την επιστήμη: η απελευθέρωση των δυνάμεων της κοινωνίας για την προαγωγή της επιστήμης και της προστασίας της φύσης μέσα από μια αμοιβαία σχέση αύξησης της συλλογικής γνώσης. Στόχοι του είναι:
- Η ευαισθητοποίηση των πολιτών για τις πεταλούδες και το ρόλο τους στη λειτουργία της φύσης.
- Η ανάπτυξη δεξιοτήτων των πολιτών στην αναγνώριση των πεταλούδων.
- Η αύξηση της συλλογικής γνώσης επί των πεταλούδων και των ενδιαιτημάτων τους στην Ελλάδα.
- Η προώθηση της έρευνας επί των πεταλούδων.
- Η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων προς τεκμηριωμένες προτάσεις και μέτρα για τη διατήρηση των πεταλούδων και των ενδιαιτημάτων τους από τις αρμόδιες υπηρεσίες.
- Η προαγωγή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στη θεματική των πεταλούδων.
- Η εφαρμογή Ευρωπαϊκών πολιτικών ευνοϊκών για την προστασία των πεταλούδων και των ενδιαιτημάτων τους, με τη συνεισφορά της Ελλάδας ως Εταίρο του Ευρωπαϊκού προγράμματος παρακολούθησης των πεταλούδων e–BMS.
Γιατί «apollo»;
Το βαφτίσαμε “apollo”, από την πεταλούδα Parnassius apollo, σύμβολο της ομορφιάς των άγριων βουνών μας. Παραπέμπει φυσικά και στο θεό Απόλλωνα, αιώνιο έφηβο, θεό του φωτός και προστάτη των καλών τεχνών, μια που οι πεταλούδες έχουν εφήμερο βίο, αγαπούν το φως, και είναι από μόνες τους μια μορφή τέχνης…
Ποιος το συντονίζει;
Ο συντονιστικός φορέας είναι το Εργαστήριο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας (BCL) του Τμήματος BET στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Εταίρος του Ευρωπαϊκού προγράμματος παρακολούθησης των πεταλούδων (e-BMS: European Butterfly Monitoring Scheme). Συντονίστρια είναι η Κική Κατή (Καθηγήτρια BET, επικεφαλής BCL) μαζί με τη Δρ. Ντίνα Ζωγράφου και τη Δρ. Όλγα Τζωρτζακάκη
Πότε ξεκίνησε;
Το apollo είναι ακόμη… αυγό. Ξεκίνησε το 2021. Για να γίνει το αυγό πεταλούδα… όλοι μας, επιστήμονες και φυσιολάτρες, θα πρέπει να συμμετέχουμε ενεργά. Θα τα καταφέρουμε;
Πώς μπορώ να βοηθήσω;
Διαθέτοντας λίγες ώρες ή λίγες ημέρες κάθε χρόνο. Τρία επίπεδα δυσκολίας για τρεις αντίστοιχες μεθόδους καταγραφής των πεταλούδων με αυξανόμενη διάθεση χρόνου ανά έτος.
- R-τυχαία: Είδες μια πεταλούδα που σου άρεσε; Φωτογράφισέ την και ακόμη και αν δεν ξέρεις το είδος θα το αναγνωρίσουν πιο έμπειροι πεταλουδάδες. Χρησιμοποίησε την πλατφόρμα του i-naturalist για να ανεβάσεις τη φωτογραφία σου με τις συντεταγμένες της. Εκτιμώμενος χρόνος για ένα κλικ: 2min. 😊 Βοηθάς στον άτλαντα κατανομής των πεταλούδων της Ελλάδας.
- P-σημείο/P*-επαναλαμβανόμενο σημείο: Βρες μια όμορφη τοποθεσία και κατέγραψε όλες τις πεταλούδες (είδη και άτομα) για 15 λεπτά. Χρησιμοποίησε την εφαρμογή ButterflyCount. Μπορείς να το κάνεις μία φορά, ή να την επισκέπτεσαι κάθε χρόνο πολλές φορές (ανά 20-30 ημέρες). Εκτιμώμενος χρόνος για ένα σημείο 20-40 min και για κάθε επαναλαμβανόμενο σημείο 2-3h/έτος. 😊 Βοηθάς να εκτιμηθεί η πληθυσμιακή κατάσταση των ειδών (και η πληθυσμιακή τους τάση).
- T-Διαδρομή: Περπάτησε σε μια διαδρομή μήκους 300 m και κατέγραψε όλες τις πεταλούδες (είδη και άτομα) σε απόσταση 2.5 m εκατέρωθεν. Επανέλαβε τη διαδρομή κάθε χρόνο την Άνοιξη 3-4 φορές (ανά 20-30 ημέρες). Χρησιμοποίησε την πλατφόρμα του e-BMS για να ορίσεις τη διαδρομή στο χάρτη και την εφαρμογή ButterflyCount για να καταγράφεις τα είδη. Εκτιμώμενος χρόνος για μία διαδρομή: 4-12h/ έτος. 😊 Βοηθάς να εκτιμηθεί η πληθυσμιακή κατάσταση και τάση των ειδών πεταλούδων στο χρόνο.
Αν δεν ξέρω καλά τις πεταλούδες μπορώ να συμμετέχω;
Ναι! Tο πρόγραμμα απευθύνεται σε όλους, παιδιά και μεγάλους, και σε όσους γνωρίζουν και φωτογραφίζουν χρόνια τις πεταλούδες, και στους «πρωτάρηδες» που μαθαίνουν τώρα αυτήν την όμορφη πολύχρωμη ομάδα. Ξεκίνα με τις απλές καταγραφές (R) και αφού εξοικειωθείς, προχώρησε στα σημεία (P) και στις διαδρομές (Τ). Είναι αλήθεια βέβαια πως οι πιο έμπειροι πεταλουδάδες μας αποτελούν τον πυλώνα αυτής της προσπάθειας, αλλά η εμπειρία και η γνώση αυξάνεται βαθμιδωτά και συλλογικά για όλους μας
Πώς κάνω δειγματοληψία στη φύση; Δεν είμαι εξοικειωμένος
Έχουμε παράγει έναν οδηγό για να σε βοηθήσουμε, μην ανησυχείς και να χαρείς την πεταλουδο-εμπειρία! Θα μάθεις πώς να επιλέγεις τις τοποθεσίες καταγραφής των πεταλούδων, την κατάλληλη εποχή και καιρικές συνθήκες, πώς να παρατηρείς και να φωτογραφίζεις τις πεταλούδες, και πώς να μαθαίνεις σιγά-σιγά να αναγνωρίζεις τα είδη. Προέχει βέβαια η ασφάλειά σου. Διάβασε το αρχείο «Apollo_ sampling.pdf» στο apollo drive.
Θα δυσκολευτώ να κάνω διαδρομές. Γιατί είναι σημαντικές;
Οι διαδρομές είναι ο κορμός όλων των προγραμμάτων βιοπαρακολούθησης στην Ευρώπη και στον κόσμο. Το ήξερες ότι 10.000 πολίτες συμμετέχουν σε όλη την Ευρώπη διενεργώντας πάνω από 13.000 διαδρομές κάθε χρόνο; Με τη συμμετοχή και τη δύναμη των ευαίσθητων περιβαλλοντικά πολιτών, μπορούμε να αγωνιζόμαστε για την προστασία τους σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Από τις διαδρομές μας υπολογίζεται ο Ευρωπαϊκός δείκτης Grassland Butterfly Indicator. Μία μόνο διαδρομή από τον καθένα μας αρκεί για να πετύχει το apollo στην Ελλάδα και η χώρα μας να ενταχθεί στον Ευρωπαϊκό χάρτη βιοπαρακολούθησης πεταλούδων.
Γιατί πρέπει να επαναλαμβάνω τις διαδρομές μου;
Οι περισσότερες πεταλούδες ζούνε μόνο 2-3 εβδομάδες και μπορεί να έχουνε μία ή περισσότερες γενιές. Άρα χρειάζονται συχνές επαναλήψεις καταγραφών στη φύση, καθώς θα συναντάς αρκετά διαφορετικά είδη σε κάθε επίσκεψή σου. Είναι όμορφο και συναρπαστικό!
Δεν ξέρω να χρησιμοποιώ εφαρμογές και πλατφόρμες, τι κάνω;
Για όλα υπάρχει μια αρχή! Έχουμε γράψει αναλυτικές οδηγίες για το πώς να κατεβάσεις και να χρησιμοποιείς την εφαρμογή ButterflyCount και την αντίστοιχη συνδεδεμένη πλατφόρμα του e-BMS. Διάβασε τα αντίστοιχα αρχεία «Apollo_app.pdf» και «Apollo_platform.pdf» Αν παραμείνεις «παραδοσιακός» και δεν θέλεις να χρησιμοποιήσεις αυτά τα εργαλεία, υπάρχει η επιλογή να στέλνεις τα δεδομένα σου σε εμάς με τη μορφή αρχείου excel. Υπάρχουν οι αντίστοιχες οδηγίες (Apollo_database.xlsx και Apollo_database.pdf). Τα αρχεία βρίσκονται στο apollo drive.
Χρειάζομαι ερευνητική άδεια από το Υπουργείο; Τι πρέπει να κάνω;
Ναι! Για τους εθελοντές μας που διενεργούν επαναλαμβανόμενα σημεία ή/και διαδρομές. Κάθε χρόνο η συντονίστρια στέλνει αίτημα προς το Υπουργείο για ερευνητική άδεια, εκ μέρους όλων των εθελοντών. Όταν ληφθεί η άδεια (διαύγεια) επικοινωνούμε εμείς μαζί σου, δεν χρειάζεται να κάνεις κάτι. Η αρχική φόρμα εγγραφής στο apollo BCL_apollo_register λειτουργεί ως Yπεύθυνη Δήλωση.
Σου στέλνουμε εμείς μέσω e-mail: (α) Την ερευνητική άδεια από το Υπουργείο για 1-2 έτη (pdf), (β) Βεβαίωση πως είσαι εθελοντής του apollo υπογεγραμμένη από τη Συντονίστρια (pdf). Όταν θα βγαίνεις στο πεδίο θα πρέπει να έχεις τα δύο παραπάνω έγγραφα μαζί σου μαζί με την ταυτότητά σου και να τηρείς τους όρους της ερευνητικής άδειας.
Νομοθεσία: Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις. Άρθρο 11.3 Άρθρο 17.4. Νόμος 3937/2011: ΦΕΚ 60/Α/31-3-2011. Αίτηση για χορήγηση άδειας ερευνών, φωτογράφησης και κινηµατογράφησης [Έγγραφο αριθ. 127557/2178/7-7-2015] (ΑΔΑ: Ω5ΑΝ465ΦΘΗ-ΩΥΚ). Φόρµες υποβολής αιτήσεων για άδειες ερευνών και άδειες φωτογράφησης/κινηµατογράφησης [Έγγραφο αριθ. 135366/373/5-2-2016] (ΑΔΑ: Ω1ΝΓ4653Π8-ΩΙΩ)
Συναντιούνται οι εθελοντες του apollo;
Κάθε χρόνο πραγματοποιείται μια ετήσια διαδικτυακή συνάντηση των εθελοντών ή και περισσότερες, όπου γίνεται μια ανασκόπηση του προγράμματος και λαμβάνονται αποφάσεις από όλους μας για τρέχοντα ζητήματα. Όταν έχουμε τους οικονομικούς πόρους, διενεργούμε εκπαιδευτικά βιωματικά σεμινάρια. Στόχος μας είναι συναντιούνται οι εθελοντές μας δια ζώσης. Να δημιουργηθούν μελλοντικά μικροί πυρήνες εθελοντών σε κάθε περιφέρεια. Να κάνουμε θερινά σχολεία. Προσπαθούμε να βρούμε τους πόρους για όλα αυτά…
Πώς θα χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα μου;
To 2023 αποφασίστηκαν οι όροι και οι προϋποθέσεις χρήσης και διάθεσης των δεδομένων του apollo που συλλέγονται από τους εθελοντές με ανοιχτή δημοκρατική διαδικασία/ψηφοφορία των εθελοντών. Με την εγγραφή σου στο apollo αποδέχεσαι τους όρους, όπως αναγράφονται στο «Apollo-data sharing policy.pdf ( apollo drive).
Τι μου προσφέρει το apollo;
Σε κάθε εγγεγραμμένο ενεργό εθελοντή μας προσφέρουμε:
- επίσημη ερευνητική άδεια για δειγματοληψία στη φύση από το Υπουργείο
- οδηγίες για την καταγραφή και αναγνώριση των πεταλούδων
- ηλεκτρονικό βιβλίο – φωτογραφικό οδηγό αναγνώρισης των πεταλούδων “Lafranchis T. 2004. Butterflies of Europe: Identifying Butterflies is Easy – New Field Guide & Key. Diatheo
- απόχη & βιβλία (περιορισμένος αριθμός για εθελοντές που διενεργούν διαδρομές)
- εφαρμογή στα Ελληνικά (ΒutterflyCount App) και οδηγίες χρήσης της
- διαδραστική ελληνική πλατφόρμα (e-BMS) και οδηγίες χρήσης της.
- υποστήριξη στην αναγνώριση των ειδών
- apollo-project στο i-naturalist για την οργανωμένη καταχώρηση των παρατηρήσεων
- ομάδα δικτύωσης και επικοινωνίας στο facebook
Ξεκινάμε;
Έχει ήδη δημιουργηθεί ένας πρώτος πυρήνας του apollo κι ελπίζουμε κάθε χρόνο να έχουμε τη χαρά να βλέπουμε την ομάδας μας να μεγαλώνει. Είμαστε όλοι μαζί σε αυτό το ταξίδι. Το BCL μπορεί να ξεκίνησε την πρωτοβουλία, αλλά η επιτυχία της εξαρτάται από τη συμμετοχή σας.