Νέα διεθνής δημοσίευση του BCL επί της δέσμευσης γης από τους ΑΣΠΗΕ στην Ελλάδα

Δημοσιεύτηκε σήμερα η διεθνής δημοσίευση του Εργαστηρίου μας με τίτλο:

Kati, V*., Kassara, C*., Panagos, P., Tampouratzi, L., Gotsis, D., Tzortzakaki, O., Petridou, M., Psaralexi, M., Sidiropoulos, L., Vasilakis, D., Zakkak, S., Galani, A., Mpoukas, N., 2023. The overlooked threat of land take from wind energy infrastructures: Quantification, drivers and policy gaps. Journal of Environmental Management 348, 119340. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2023.119340

Μέχρι τις 11 Δεκεμβρίου μπορείτε να έχετε ελεύθερη πρόσβαση μέσω του συνδέσμου: https://authors.elsevier.com/a/1hz2x_6sjVBWKm

Τα κύρια ευρήματα:

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Μεγάλη η δέσμευση γης από τους αιολικούς σταθμούς, λόγω έντονης τοπογραφίας και ανεπαρκούς χωροταξικού σχεδιασμού/ σημαντικό πρόβλημα οι νέοι δρόμοι πρόσβασης

• Η δέσμευση γης (μετατροπή φυσικών/ημιφυσικών εκτάσεων σε τεχνητή γη) από τους Αιολικούς Σταθμούς Παραγωγής Αιολικής Ενέργειας στην Ελλάδα (ΑΣΠΗΕ) είναι 3.5 m²/MWh (7729 m²/MW), δηλαδή 3.5 φορές περισσότερο από την παγκόσμια εκτίμηση δέσμευσης γης (ψηφιοποίηση νέων τεχνητών εκτάσεων και νέων δρόμων σε 90 ΑΣΠΗΕ που κατασκευάστηκαν στην Ελλάδα από το 2002-2020).
• Πολλοί νέοι δρόμοι δημιουργήθηκαν (116.54 km νέων δρόμων) ή διαπλατύνθηκαν (157.41 km δρόμων) με την κατασκευή των 90  ΑΣΠΗΕ. Οι δρόμοι πρόσβασης βρέθηκε πως καταναλώνουν σημαντική επιφάνεια γης. 
• Η δημιουργία τεχνητής γης αυξάνει με τον αριθμό και το μέγεθος των ανεμογεννητριών, την υψομετρική διαφορά κατά μήκος των νέων δρόμων πρόσβασης που διανοίγονται, και με την απουσία άλλων υποδομών. Άρα, οι έντονες κλίσεις πρέπει να αποφεύγονται στην επιλογή θέσεων εγκατάστασης ΑΣΠΗΕ και να επιλέγονται θέσεις με υφιστάμενες υποδομές, όπως το υφιστάμενο οδικό δίκτυο.
• Πάνω από το 90% των ΑΣΠΗΕ κατασκευάστηκε στην ορεινή ζώνη της Ελλάδας και σε δάση και ημιφυσικές περιοχές, και η τάση αυτή θα συνεχιστεί και στο μέλλον. Οι νέοι ΑΣΠΗΕ θα κατασκευάζονται σε υψηλότερα υψόμετρα, σε περιοχές με εντονότερη τοπογραφία, οι οποίες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο ρίσκο διάβρωσης του εδάφους, ενώ το 65% αυτών θα βρίσκονται εντός ή σε απόσταση μικρότερης τους ενός χιλιομέτρου από το δίκτυο Natura 2000.
• Τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν την ανάγκη να ενταχθεί η ελαχιστοποίηση της δέσμευσης γης στο μελλοντικό εθνικό χωροταξικό σχέδιο για τις ΑΠΕ στην Ελλάδα και ενισχύουν τις πρότερες προτάσεις για εγκατάσταση των ΑΣΠΗΕ εκτός των περιοχών άνευ δρόμων (και άγριων φυσικών περιοχών/ wilderness) της Ελλάδας, εκτός των περιοχών υψηλής οικολογικής ευαισθησίας, και εντός των πιο ανθρωπογενών τοπίων με ηπιότερες κλίσεις και ύπαρξη τεχνητών εκτάσεων και οδικού δικτύου.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ: Οι Μεσογειακές χώρες πιο ευάλωτες στην επέκταση των ΑΣΠΗΕ: απειλούνται τα ορεινά και δασικά οικοσυστήματα

• Η γενική τάση στην Ευρώπη είναι πως αποφεύγονται τα βουνά, τα δάση και οι περιοχές με μεγαλύτερο τοπογραφικό ρίσκο διάβρωσης για την εγκατάσταση των ΑΣΠΗΕ.
• Το πρότυπο αντιστρέφεται στη Ν. Ευρώπη: τα δασικά οικοσυστήματα και τα ορεινά οικοσυστήματα απειλούνται από την επέκταση των ΑΣΠΗΕ σε χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία η Πορτογαλία και η Ελλάδα, αλλά και χώρες όπως η Ιρλανδία και Κροατία.
• Η έρευνα υπογράμμισε τον κίνδυνο για την απώλεια σημαντικών οικοσυστημάτων στις Μεσογειακές χώρες, οι οποίες αποτελούν παγκόσμιο κέντρο βιοποικιλότητας, λόγω ανεπαρκούς χωροταξικού σχεδιασμού των ΑΠΕ.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Ο στόχος της “μη καθαρής δέσμευσης γης” παραβλέπεται παρά την καίρια σημασία του περιορισμού των τεχνητών επιφανειών για την προστασία της φύσης σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο. 

• Η έρευνα έκανε μια πλήρη ανασκόπηση 29 νομικών και πολιτικών κειμένων  και 54 στόχων/άρθρων σε παγκόσμιο και Ευρωπαϊκό επίπεδο.
• Η έννοια της μη δέσμευσης γης έχει ενσωματωθεί χαλαρά στο παγκόσμιο πολιτικό πλαίσιο, με μη ποσοτικούς και νομικά δεσμευτικούς όρους, παρά την τεράστια σημασία της για τη μη περαιτέρω καταστροφή της φύσης, ενώ ορισμένοι από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης έμμεσα ενθαρρύνουν την αύξηση της τεχνητής γης.
• Η παρεμπόδιση της δέσμευσης γης έχει ενσωματωθεί πιο ισχυρά στην Ευρωπαϊκή πολιτική από το 2011 ακόμη. Η επερχόμενη Οδηγία για την παρακολούθηση των εδαφών (Soil Monitoring Law: COM (2023) 416 final) θέτει ως ξεκάθαρο στόχο τη μείωση της δέσμευσης γης, χωρίς όμως να τίθενται ποσοτικές δεσμεύσεις.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ: Η μη καθαρή δέσμευση γης ως προτεραιότητα  

• Απαιτείται μεγαλύτερη σύγκλιση των ενεργειακών πολιτικών προώθησης και επιτάχυνσης των ΑΠΕ στην Ευρωπαϊκή Ένωση με τις πολιτικές προστασία της βιοποικιλότητας και της φύσης, καθώς εντοπίζεται σημαντική σύγκρουση αυτών, εις βάρος της βιοποικιλότητας.
• Προτείνεται να εφαρμοστεί σε παγκόσμιο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο ο στόχος της “μη καθαρής δέσμευσης γης” μέχρι το 2050 με άμεση νομική ισχύ (δηλαδή όση νέα τεχνητή γη δημιουργείται, τόση τεχνητή γη θα πρέπει να αποκαθίσταται σε φυσική/ημιφυσική κατάσταση) . Προτεραιότητα στην εφαρμογή της δέσμευσης θα πρέπει να είναι το 30% της Γης (προστατευόμενες περιοχές).
• Ειδικά στον ενεργειακό τομέα, προτείνεται να τεθεί ανώτατο επιτρεπόμενο όριο δημιουργίας νέας τεχνητής γης ανά μονάδα παραγωγής ενέργειας (MWh) στη διαδικασία αδειοδότησης πέραν του οποίου η επένδυση δεν θα πρέπει να αδειοδοτείται, ενώ θα πρέπει να εφαρμόζεται αποκατάσταση αντίστοιχης επιφάνειας γης σε άλλη περιοχή της χώρας.

Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από τον ΟΦΥΠΕΚΑ (πρόγραμμα WIND)

Η ανασκόπηση όλων των πολιτικών/νομικών κειμένων είναι διαθέσιμη στο Appendix C: Policy review

 Μπορείτε ελεύθερα να κατεβάσετε το άρθρο, να το διαβάσετε και να το διακινείσετε σε φίλους, συναδέλφους και πλατφόρμες μέσω του συνδέσμου https://authors.elsevier.com/a/1hz2x_6sjVBWKm

Εκ μέρους της ερευνητικής ομάδας,

Β. ΚΑΤΗ