Ο όρος «βιοποικιλότητα» δεν είναι μια έννοια που «χωράει» απλώς σε κάποιο ακαδημαϊκό σύγγραμμα ή σε ένα επιστημονικό συνέδριο. Είναι μια έννοια ανθρώπινη, κοινωνική. Εκφράζει την ποικιλότητα που υπάρχει στα διάφορα επίπεδα ζωής και οργάνωσης αυτής. Και από αυτήν εξαρτάται και ο άνθρωπος. Γιατί αυτή είναι που υποστηρίζει τη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Και από τα οικοσυστήματα εξαρτώνται τα πάντα: από την τροφή και το νερό μας μέχρι τις πρώτες ύλες της βιομηχανίας, την προστασία του δομημένου περιβάλλοντος από τις φυσικές καταστροφές και την προστασία της ανθρωπότητας από τις πανδημίες, όπως αναδείχθηκε πρόσφατα.

Ο νέος περιβαλλοντικός νόμος έρχεται να αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο της προστασίας της βιοποικιλότητας, προτάσσοντας τη γρήγορη ανάπτυξη επενδύσεων, όπως της αιολικής ενέργειας, ακόμα και στις πιο ευαίσθητες οικολογικά περιοχές. Εκ των πραγμάτων, η επιστήμη αλλά και η κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη, πιο επιτακτικά πια, με βασικά ερωτήματα. Πόσο πράσινη είναι η πράσινη ενέργεια; Πόσο αναγκαίες είναι οι πράσινες επενδύσεις; Τι επιπτώσεις έχει η εγκατάσταση των αιολικών πάρκων στα είδη χλωρίδας και πανίδας στον κόσμο; Πώς θα χρησιμοποιήσουμε τις νέες πράσινες ενεργειακές τεχνολογίες μεγιστοποιώντας το περιβαλλοντικό όφελος;

Ερωτήματα που απασχόλησαν και τους φοιτητές του Τμήματος Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών (ΒΕΤ) του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, στο πλαίσιο του μαθήματος «Βιολογία διατήρησης στην πράξη». Ένα μάθημα εναλλακτικό, κατά τη διάρκεια του οποίου παρουσιάζεται η διεθνής εμπειρία σε μεγάλα και επίκαιρα περιβαλλοντικά θέματα από τους ίδιους τους φοιτητές. «Στο Τμήμα μας καλλιεργούμε την κριτική σκέψη των φοιτητών μας και την ολιστική προσέγγιση σε σύνθετα προβλήματα που η επιστήμη καλείται να δώσει απαντήσεις. Αυτός άλλωστε δεν είναι και ο ρόλος του ελληνικού δημόσιου Πανεπιστημίου, ως φυτώριο νέων επιστημόνων με γνώσεις και άποψη;» λέει η Βασιλική Κατή, αναπληρώτρια καθηγήτρια και διδάσκουσα του μαθήματος.

Μέσα από τον «Τύπο Ιωαννίνων», επτά φοιτητές παρουσιάζουν τη διεθνή εμπειρία για ένα ιδιαίτερα σύνθετο ζήτημα, για τα αιολικά πάρκα.

Τι έχουν λοιπόν να μας πουν οι φοιτητές; Ας ακολουθήσουμε το νήμα της σκέψης τους και της επιχειρηματολογίας τους (συνοδεία των απαραίτητων επιστημονικών παραπομπών).

«Σύμφωνα με μία έρευνα που διεξάχθηκε στην Έρημο Gobi της Κίνας [1], η λειτουργία των ανεμογεννητριών έχει θετική περιβαλλοντική επίδραση στη βλάστηση, αυξάνοντας τη βιομάζα και την πυκνότητα τριών φυτικών ειδών, ευνοώντας το μικροκλίμα και πιθανόν τη βιοποικιλότητα», λέει η Χρυσούλα Τζήμα.

«Η λειτουργία τους όμως είναι αρνητική για τα όρνια», αντικρούει ο Χρήστος Ασημακόπουλος. «Σύμφωνα με έρευνα στην περιοχή Tarifa της νότιας Ισπανίας [2], η θνησιμότητα των όρνιων λόγω πρόσκρουσης στις ανεμογεννήτριες έφτασε στους 221 θανάτους την περίοδο 2006-2009, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της μετανάστευσης, καθώς η περιοχή είναι μια από τις τρεις κύριες μεταναστευτικές οδούς των πουλιών της Ευρώπης προς την Αφρική. Στην Ισπανία προτείνεται η χρήση αυτοματοποιημένων συστημάτων τα οποία διακόπτουν την λειτουργία των ανεμογεννητριών όταν πλησιάζουν τα πουλιά. Αυτή η τεχνολογία θα ήταν πολύ θετικό να χρησιμοποιηθεί και στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στις σημαντικές περιοχές για τα πουλιά», καταλήγει.

Συμφωνεί η Γιώτα Παπαντζίμα, καθώς οι επιπτώσεις είναι αρνητικές και για το κιρκινέζι, είδος προστατευόμενο που φιλοξενεί και η πόλη των Ιωαννίνων. «Στην Κεντροαανατολική Ισπανία [3] προτείνονται μέτρα αποψίλωσης της βλάστησης γύρω από τις ανεμογεννήτριες, για να μειωθούν οι πληθυσμοί των εντόμων, με τα οποία το κιρκινέζι τρέφεται, ώστε να μην προσεγγίζει την επικίνδυνη ζώνη. Μπορεί το κιρκινέζι να ευνοηθεί, αλλά τι επιπτώσεις θα έχει αυτή η πρακτική στην εντομοπανίδα;», αναρωτιέται.

«Και οι νυχτερίδες αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα», λέει η Μαρίνα Σαββοπούλου. «Σύμφωνα με έρευνα στο νησί της Νέας Καληδονίας [4], στο νοτιοδυτικό Ειρηνικό ωκεανό, ένα από τα παγκόσμια κέντρα βιοποικιλότητας, η δραστηριότητα τριών ειδών νυχτερίδων παρουσίασε μείωση κατά 10 έως 20 φορές, λόγω της λειτουργίας 66 ανεμογεννητριών στην κορυφογραμμή των βουνών Prony και Mont Mau, οι οποίες καλύπτουν τις ανάγκες της βιομηχανίας εξόρυξης νικελίου στο νησί. Πώς είναι δυνατόν να επιτρέπονται τόσο έντονες ανθρωπογενείς πιέσεις όπως οι εξορύξεις και η βιομηχανική εγκατάσταση σταθμών αιολικής ενέργειας σε τόσο οικολογικά σημαντικές περιοχές για την προστασία της βιοποικιλότητας στον κόσμο;», αναρωτιέται.

«Απαιτείται ισχυρό θεσμικό πλαίσιο σωστής χωροθέτησης των αιολικών πάρκων, λήψης μέτρων μετριασμού των επιπτώσεων και βιοπαρακολούθησης», απαντά η Γιώτα Νιτσιοπούλου, η οποία φέρει ως παράδειγμα τα μέτρα που εφαρμόζονται στον Καναδά [5], από το Υπουργείο Φυσικών Πόρων του Οντάριο, την Περιβαλλοντική Υπηρεσία του Καναδά και το Τμήμα Φυσικών Πόρων του New Brunswick, όπου επίσης οι ανεμογεννήτριες βρέθηκε πως προκαλούν βλάβη στους πληθυσμούς των πουλιών και των νυχτερίδων. «Ένα τέτοιο πλαίσιο, στο πρότυπο του Καναδά, θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα», σχολιάζει.

«Το θέμα είναι σύνθετο», συμπληρώνει ο Αποστόλης Στεφανίδης. «Οι επιπτώσεις των αιολικών πάρκων διαφέρουν ως προς τα είδη. Στην Πολωνία, σχετική έρευνα [6] απέδειξε πως τα φυτοφάγα ζώα, όπως το ζαρκάδι και ο λαγός αποφεύγουν τις ανεμογεννήτριες, γιατί ο παραγόμενος ήχος εξασθενεί την ικανότητά τους να αντιλαμβάνονται τους θηρευτές. Με τη σειρά τους, οι θηρευτές τους, δηλαδή τα σαρκοφάγα, αποφεύγουν τις ανεμογεννήτριες λόγω έλλειψης τροφής. Από την άλλη όμως, ο φασιανός προσελκύεται από τις ανεμογεννήτριες, καθώς εκεί κινδυνεύει λιγότερο από τα αρπακτικά πουλιά που τις αποφεύγουν συστηματικά, ενώ στη βάση τους βρίσκει χαλίκια, τους λεγόμενους γαστρόλιθους που τους καταπίνει για τη διευκόλυνση της διαδικασίας της πέψης».

«Στη θάλασσα τα πράγματα είναι διαφορετικά», λέει η Έφη Βαρούχα. «Στον κόλπο Moray Firth της Σκωτίας [7], εγκαταστάθηκαν στο βυθό δύο ανεμογεννήτριες, 25 km μακριά από μια θαλάσσια περιοχή του δικτύου Natura 2000, και η διαδικασία εγκατάστασής τους διήρκησε μόλις 16 ώρες συνολικά, μοιρασμένες σε πολλές ημέρες. Παρότι λήφθησαν όλα τα περιβαλλοντικά μέτρα για την ελάχιστη δυνατή όχληση, οι επιπτώσεις ήταν αρνητικές και προκλήθηκαν συμπεριφορικές διαταραχές στο ρινοδέλφινο, προστατευόμενο είδος δελφινιού, λόγω της ηχητικής όχλησης. Η έρευνα υπογράμμισε πως η απώλεια ακοής στα θαλάσσια θηλαστικά μπορεί να είναι μόνιμη, εάν εγκατασταθούν μεγαλύτερα αιολικά πάρκα. Ελπίζω να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για τα θαλάσσια θηλαστικά της Ελλάδας, που μάλιστα είναι τα περισσότερα απειλούμενα, όταν ξεκινήσουν τα πρώτα πλωτά αιολικά πάρκα», καταλήγει.

Ποιο είναι το κοινό τους συμπέρασμα; «Το θέμα της εγκατάστασης και λειτουργίας των αιολικών πάρκων είναι σύνθετο», συνομολογούν οι φοιτητές της βιολογίας. «Θα πρέπει προωθήσουμε τις νέες τεχνολογίες και να υποστηρίξουμε την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Επιβάλλεται όμως να χειριστούμε το θέμα με την απαιτούμενη σοβαρότητα και επιστημονική τεκμηρίωση, αποτρέποντας με κάθε τρόπο την απώλεια της βιοποικιλότητας, η οποία μαζί την κλιματική αλλαγή είναι οι δυο μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας» καταλήγουν.

Πηγές

[1] Xu K. et al. 2019. Positive ecological effects of wind farms on vegetation in China’s Gobi Desert. Nature, Scientific Reports 9, pp 6341.

[2] De Lucas M. et al. 2012. Griffon vulture mortality at wind farms in southern Spain: distribution of fatalities and active mitigation measures. Biol.Conserv. 147, 184–189.

[3] Pescadora M. et al. 2019: Effectiveness of a mitigation measure for the lesser kestrel (Falco naumanni) in wind farms in Spain. Journal of Environmental Management, vol. 231, pp. 919–925, 2019.

[4] Millon L. et al.2018. Wind turbines impact bat activity, leading to high losses of habitat use in a biodiversity hotspot. Ecol. Engineering, 112, 51–54.

[5] Parisé J. & Walker T. R. 2017. Industrial wind turbine post-construction bird and bat monitoring: A policy framework for Canada

[6] Łopucki R.2017. Do terrestrial animals avoid areas close to turbines in functioning wind farms in agricultural landscapes?. Env. mon. and assess., 189(7), 343.

[7] Bailey, H., Senior, B., Simmons, D., Rusin, J., Picken, G., & Thompson, P. M. (2010). Assessing underwater noise levels during pile-driving at an offshore windfarm and its potential effects on marine mammals. Marine pollution bulletin, 60(6), 888-897.

Source: typos-i.gr